Սիրիայի գորդյան հանցույցը և Հայաստանը

Մինչ աշխարհը զբաղվում է Սկրիպալների թունավորման գործով ու փոխհատուցում է իր նախկին վիրավորանքներն ու ապագա ծրագրերը նրանց հաշվին, Մերձավոր Արևելքում ծավալվում են իրադարձություններ, որ կարող են փոխել տարածաշրջանի սահմանները: Ապրիլի 3-ին Անկարայում հանդիպեցին Պուտինն ու Էրդողանը, հետո նրանց միացավ Ռուհանին: Հրապարակային օրակարգի գլխավոր հարցը սիրիական ճգնաժամն էր: Հանդիպման արդյունքներով ընդունված հայտարարության մեջ նրանք պայմանավորվել են, որ Սիրիայի վերականգնումը և հակամարտության քաղաքական կարգավորման որոնումը լինելու է «Աստանայի եռյակի»` այսինքն իրենց, ուշադրության կենտրոնում: 3 նախագահները համատեղ հայտարարությամբ անսասան հավատարմություն հայտնեցին Սիրիայի տարածքային ամբողջականությանն ու ինքնիշխանությանը, թեպետ ի տարբերություն Պուտինի ու Ռուհանիի` Էրդողանը Ասադին չի տեսնում երկրի նախագահ հետագայում:

Ավելին` առանց Դամասկոսի համաձայնության` Անկարան պատերազմ է մղում քրդերի դեմ Սիրիայի տարածքում ու պարբերաբար հայտարարում է, որ իբր սիրիացիների համար իրենց երկիրն ազատագրում է ահաբեկիչներից: Պատահական չէր, որ Ռուհանին Էրդողանից պահանջեց Աֆրինը հանձնել Սիրիայի օրինական իշխանություններին, իսկ նա դեռ մտադիր է Մանբիջ մտնել: Էրդողանը հնարավորինս հաղթական է ուզում մոտենալ 2019-ի նախագահական ընտրություններին, իսկ պատեհ պայմաններում կարող է նաև արտահերթ ընտրություններ նշանակել` ապահովելով իր իշխանության վերարտադրությունը ազգայնականության ալիքի վրա: Իսկ այդ ալիքը առավել վեր բարձրացնելու փորձ կարող է դառնալ Սիրիայի մասնատումը: Թուրքիան հրապարակավ կողմ է Սիրիայի տարածքային ամբողջականությանը, բայց դե ֆակտո մասնատում է երկիրը և սկսել է իր գրաված տարածքները վերաբնակեցնել սիրիացի փախստականներով, որ լոյալ են իր հանդեպ և դեմ չեն լինի դառնալ Թուրքիայի քաղաքացի, եթե Էրդողանը որոշի այդ տարածքներում հանրաքվե անցկացնել` Սիրիայից անջատվելու ու Թուրքիային միանալու հարցով: Եվ ՙժողովրդավարական՚ կլինի, և ՙիրավական՚, և միանգամայն Բաշար Ասադին պաշտոնանկելու Էրդողանի ցանկությանը համապատասխան: Իր սահմանին հարակից տարածքները Սիրիայից պոկելը կլինի առաջին քայլը, որին կարող են հաջորդել այլ պետությունների նույնանման քայլերը: Ի՞նչ կանի ՙԱստանայի եռյակը՚: Ռուսաստանը և Իրանը կհայտնվեն դժվար կացության մեջ և ռեալ քաղաքականությունը հակասության մեջ կմտնի հայտարարված քաղաքականության հետ: Իրականում ՙԱստանայի եռյակը՚ թե Սիրիայում, թե տարածաշրջանում բազում հակասություններ ունի: Ռուս-թուրքական մերձեցումը անհանգստացնում է Իրանին` հայտնի չէ, թե վճռական պահին ու՞մ կաջակցի Մոսկվան: Բացի քրդերին կանխելը` Թուրքիան Իրանին անհրաժեշտ է Ադրբեջանին զսպելու համար, որը մերձեցել է Իսրայելի ու Սաուդյան Արաբիայի հետ: Թուրք-իսրայելական հարաբերությունների սրումը Թեհրանին ձեռնտու է բոլոր առումներով: Նույնը Սաուդյան Արաբիայի դեպքում, որ տարածաշրջանում Իրանի հիմնական տնտեսական մրցակիցն է` նավթի ու գազի իր պաշարներով ու արտահանման հնարավորություններով: Թեհրանը փորձելու է մնալ Սիրիայում` ոչ միայն Ասադին աջակցելու, այլև Իսրայելին զսպելու համար:

Քրդական հարցի լուծումը Էրդողանը տեսնում է նրանց Սիրիայից արտաքսելու մեջ: Քրդերը նաև Իրանի համար են գլխացավանք` ԱՄՆ-ի աջակցությունը ունենալը նրանց անցանկալի գործոն է դարձնում տարածաշրջանում: Որ ԱՄՆ-ը ևս Սիրիայից չի հեռանա, հակառակ Դոնալդ Թրամփի ցանկության, Սպիտակ տունն արդեն հայտարարել է: Մակրոնը ևս Սիրիա մտնելու հավակնություններ ունի` ակնհայտ է, որ ոչ միայն ռազմական: Ֆրանսիան հետաքրքրված է Սիրիայի վերականգնման մեջ իր մասնակցությամբ, երբ ներդրումների փոխարեն կստանա տարածաշրջանում իր ազդեցության մասնաբաժինը:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ.Գ. Առայժմ Ռուսաստանը զինում է Թուրքիային ռազմական հին տեխնիկայով ու նոր տեխնիկայի տեխնոլոգիաների փոխանցում խոստանում, Արևմուտքը արդեն հասկացել է, որ պետք չէ Թուրքիային լրիվ կորցնել: Քաղաքական առևտուրը կկատարվի Սիրիայի հաշվի՞ն, թե՞ այլ պետությունների: Մերձավոր Արևելքի իրադարձությունները Հայաստանի վրա ազդում են ոչ միայն սիրիահայերի ճակատագրով: Հարևանների հարաբերություններում ու գերտերությունների մրցակցության մեջ առաջանում են վտանգավոր ճեղքվածքներ, որոնք սպառնալիք են և Հայաստանի համար: Առաջին հերթին Ղարաբաղի հարցում, հետո` անվտանգության ապահովման, ապա` քաղաքական ու տնտեսական հարաբերությունների: Սիրիայի գորդյան հանգույցը դեռ երկար չի հատվի, Հայաստանը պետք է իմունիտետ ունենա ցանկացած անակնկալի առաջ:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ