Հետո՞ ինչ, որ գործ է հարուցվում. Ավետիսյանն արդեն Ամերիկայում է

Հայաստանում լճացումը հասել է իր գագաթնակետին: Բոլոր պաշտոնները դարձել են ցմահ: Ռեկտորների պաշտոնները` հատկապես, չնայած այն բանին, որ մեր գիտնականներից մեկի դիպուկ արտահայտությամբ, բոլորը Սովետաշենի արժանի են: Կարծես թե նոր ընտրություններին մեր նախկին կառավարությունը պետք է դասեր քաղեր իր սխալներից, բայց ստացվեց հակառակը: Նախանցյալ տարի ընտրվեց երկու նոր ռեկտոր. Հայաստանի ճարտարագիտական համալսարանում Արա Ավետիսյանը և Վ. Բրյուսովի անվան լեզվաբանական համալսարանում` Գայանե Գասպարյանը:

Արա Ավետիսյանն աշխատում է կրթության համակարգում ավելի քան քսան տարի: Այդ ընթացքում նա հասարակ տեսուչից վերածվեց կրթության և գիտության փոխնախարարի, պաշտպանեց թեկնածուական, իսկ հետո նաև դոկտորական ատենախոսություն (փա՛ռք Աստծո, բարձրագույն որակավորման հանձնաժողովը, որը և բաժանում է գիտական կոչումներ, ուղիղ ենթարկվում էր Արա Ավետիսյանին): Վերջին տարիներին նա դարձավ ՀՀ ԳԱԱ թղթակից-անդամ (ակադեմիան ևս ենթարկվում է նախարարությանը): Փայլո՜ւն թռիչք փայլուն գիտնականի: Այս ճանապարհին նա սահմանեց եզակի ռեկորդ, զիջելով միայն Սերգեյ Մերգելյանին: Ընդ որում` Ավետիսյանի թեկնածությունը ճարտարագիտական համալսարանի ռեկտորի թափուր տեղի համար այնքան համոզիչ էր, որ ոչ ոք ռիսկ չարեց մրցել նրա հետ: Նա անցավ միաձայն` հանրապետության վարչապետի և այլ պաշտոնավոր անձանց ծափահարությունների ներքո: Կարծես թե նոր պաշտոնում Արա Ավետիսյանի բոլոր տաղանդները պետք է ծաղկեին ու նոր բողբոջներ տային, բայց... Հազար ու մի բան տեսած ճարտարագիտական համալսարանի կոլեկտիվը նման խայտառակ երևույթի չէր հանդիպել:
Նախ նորաթուխ ռեկտորը սկսեց ազատվել ճարտարագիտական համալսարանի հեղինակավոր անձանցից, որին թոշակի, որին այլ աշխատանքի ուղարկելով: Փոխարենը համալսարանում հայտնվեցին մարդիկ, որոնց նշանակվեցին բարձր աշխատավարձեր, չնայած դժվար թե սրանցից որևէ մեկը գիտեր իր անելիքները: Կոնֆլիկտն սկսվեց դասախոսների աշխատավարձերի կտրուկ նվազումից:
Գրեթե բոլոր բուհերի դասախոսները ստանում են նվաստացուցիչ գումարներ: Եթե համեմատենք Խորհրդային Միության աշխատավարձերի հետ, երբ դոցենտը ստանում էր երկու-երեք անգամ ավելի, քան դատավորը, և նույնքան, ինչքան բարձրագույն կրթության նախարարը, ապա փոփոխությունը զարհուրելի է: Այժմ դասախոսները ստանում են 60-100 հազար դրամ, որը առնվազն տասն անգամ քիչ է, քան դատավորինը կամ նախարարինը և հավասար է հավաքարարի աշխատավարձին: Պարզվում է, որ այս գումարի վրա էլ կարող է աչք ունենան:
Սկսվեց զննումը, որը պետք է որ լի լիներ անակնկալներով: Բայց նման բան ոչ մեկը չէր սպասում: Մի քանի ամսում ՀՀ ԳԱԱ երիտասարդ թղթակից-անդամը հասցրել է փոշիացնել 1,25 մլրդ դրամ, որը նախկին ռեկտորներն առանձնացրել էին որպես անձեռնմխելի ֆոնդ, դուրս է գրել ոսկի պարունակող սարքավորումներ, մեծ գումարներով կատարել է անիմաստ վերանորոգման աշխատանքներ։ Այս անգամ կոլեկտիվի միահամուռ բողոքը տեղ հասավ, և ՀՀ կրթության և գիտության նախարար պարոն Արմեն Աշոտյանն առանց որևէ ոգևորության հայտարարեց, որ Արա Ավետիսյանին տեղափոխում են այլ, դասախոսական աշխատանքի, թերևս այն նպատակով, որ իր գիտական և վարչական ունակություններով շարունակի ծառայել մեր բազմաչարչար hայ ժողովրդին: Լուրեր են տարածվում, որ երիտասարդ և «տաղանդավոր» գիտնական- նախկին ռեկտորի դեմ դատական գործ է հարուցվել, քանի որ ճարտարագիտական համալսարանը հասցվել է այն վիճակին, որ դասախոսներին չեն կարող աշխատավարձ վճարել: Հետո՞ ինչ, որ գործ է հարուցվում. Ավետիսյանն արդեն Ամերիկայում է...
Դժվար է ենթադրել, թե այս էջը փակվեց: Բայց մենք, վստահելով մեր նախագահին, հուսով ենք, որ այն այլևս չի ընթերցվի:
Երկրորդ ռեկտորը բանասիրական գիտությունների դոկտոր Գայանե Գասպարյանն է: Նա էլ անցավ միաձայն, ևս մեծապատիվ այրերի ծափահարությունների ներքո:
Լեզվաբանական համալսարանի դերը մեր հանրապետության համար ավելի փոքր չէ, քան ճարտարագիտական համալսարանինը: Նախկինում, Խորհրդային Միության օրոք, Բրյուսովի ինստիտուտի դասախոսները հայտնի էին ողջ ԽՍՀՄ գիտական հասարակությանը: Պրոֆեսորներ Բ. Մ. Եսաջանյանը, Գ. Մ. Աղաբաբյանը, Ս. Մանուկյանը և այլք աշխարհին ներկայացնում էին մեր մանկավարժական և բանասիրական գիտությունը, Հայաստանում էլ տարածում Միության և աշխարհի գիտնականների նվաճումները: Կարծես թե նախկին ռեկտոր Ս. Զոլյանից հետո, որը համարվում է մեր լավագույն գիտնականներից մեկը, Գ. Գասպարյանը պետք է շարունակեր ավանդույթները: Սակայն... մի քանի ամսից հետո աղմուկ բարձրացավ Գ. Գասպարյանի «անորակ» ղեկավարության կապակցությամբ: Առաջինը, գիտխորհրդի նիստում հենց Գասպարյանի արած հայտարարության համաձայն, բուհի գանձարանից անհետացել է միլիոնավոր դրամների գումար, որի հետքերը ոչ մեկը չգիտի: Կար ու չկա: Ինչպես, ասենք, Ազգային գրադարանինը... Մեզ չհաջողվեց պարզել գումարի իսկական չափը, բայց այս պարագայում դա չէ կարևորը: Հետաքրքիր է, ինչպե՞ս է սա տեղի ունենում:
Այստեղ սկսվեցին Սունդուկյանի անվան թատրոնին արժանի ներկայացումներ: Իրավիճակը շտկելու համար նորաթուխ ռեկտորը բոլոր վարչական և գիտական աշխատողներից դիմում պահանջեց` խնդրել... մինչև 2-3 անգամ նվազեցնել իրենց աշխատավարձերը, առանց ենթադրելու, որ արարքը մարդու իրավունքների կոպիտ խախտում է: Բայց ռեկտորը համոզված էր. մարդու իրավունք կա՞, որ խախտես:
Քանի որ նման բան անհնարին էր նաև Հին Հռոմում, բարձրացավ լուրջ աղմուկ` թերթերում և հեռուստատեսությամբ: Թատրոնը շարունակվեց: Սկսվեց երկրորդ գործողությունը: Ռեկտորը կազմակերպեց մի նամակ, ըստ որի՝ ամբողջ կոլեկտիվն իրեն սատարում է, և ստիպեց բոլորին ստորագրել այն, կատարելով մարդու իրավունքների երկրորդ կոպիտ խախտումը: Պարզվում է, մեր պայմաններում դա առանձնապես դժվար չէ:
Իսկ ի՞նչ է կատարվում բուն կրթական առումով: Ըստ էության՝ ոչ մի բան: Երկու տարվա ընթացքում չի վերանայվել ոչ մի ուսումնական պլան կամ ծրագիր, մանավանդ որ արհեստականորեն ստեղծված մասնագիտությունների պլանները, լինելով անորակ և համապատասխան չլինելով համահունչ բուհերի նման պլաններին, դաժան հեքիաթ են դարձել այլ բուհ տեղափոխվող ուսանողների համար: Ամբողջ կոլեկտիվով «գիտական աշխատանք» են կատարում, սակայն արտասահմանում ոչ մի լուրջ հրապարակում չկա, իսկ տեղում տպագրվել են հնում հրատարակված, պատճենահանված մի քանի գրքեր: Բա գիտնականներն ո՞ւր են: Սուրեն Զոլյանի հեռանալուց հետո չի կնքվել ոչ մի արժեքավոր միջազգային պայմանագիր, համալսարանը չի շահել ոչ մի խոշոր դրամաշնորհ, չի անցկացրել ոչ մի լուրջ գիտաժողով։ Եվ այսպես անվերջ:
Բուհում չկա տարրական կարգապահություն: Ցանկացած ստուգում կարող է պարզել, որ առաջին իսկ ժամին լսարանների առնվազն 20-25 %-ը դատարկ է: Ո՞վ է սրա դիմաց հատուցելու. պետությանը՝ պետպատվերով սովորողների, իսկ ծնողներին՝ վճարովի սովորողների պարապուրդի համար:
Մեր երկրի նախագահը դժվար թե անտարբեր լինի այս հարցի նկատմամբ, քանի որ նման կադրային մոտեցումն անմիջական հարված է իր հեղինակությանը և վարած ներքին քաղաքականությանը: Սա մահ է երկրի համար: Մի՞թե Արա Ավետիսյանը պետք է ռեկտոր դառնար, որ նոր պարզվեր՝ նա սովորական քրեական տարր է: Իսկ ո՞վ է եղել նա մինչ ռեկտոր դառնալը: Ազնվության տիպա՞ր: ՈՒրեմն պետք է գործ հարուցել ոչ թե Ա. Ավետիսյանի, այլ ճարտարագիտական համալսարանի դեմ` Աստծո գառնուկին գողի վերածելու համար:
Մի՞թե Գայանե Գասպարյանին պետք էր ռեկտոր դարձնել, որ նոր պարզվեր՝ նա կարող է միլիոնավոր դրամներ անհետացնել և մնալ անպատիժ, որ լեզվաբանական համալսարանը կարելի է վերածել մի «այնոյին» միջնակարգ դպրոցի և պատասխանատվություն չկրել: Իսկ եթե հանկարծ Գասպարյանն էլ մինչ իր դեմ քրեական գործ հարուցվելը հայտնվի Ամերիկայում, ինչպե՞ս է վերականգնվելու պետությանն ու հասարակությանը հասցված վնասը:

Տարոն ԻՇԽԱՆՅԱՆ

Մեկնաբանություններ