«ԱՐՏԱՔԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ՄԵՐ ՁԵՌՔԲԵՐՈՒՄՆԵՐՆ ԱՌԱՎԵԼ ՇՈՇԱՓԵԼԻ ԿԼԻՆԵՆ, ԵԹԵ ՄԵՐ ԵՐԿՐԻ ՆԱԽԱԳԱՀՆ ԱՊԱՎԻՆԻ ԱՌԱՎԵԼ ԿԱՅՈՒՆ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՀԻՄՔԵՐԻՆ»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է Հայաստանի հելիոֆիկացիայի նախագծի հեղինակ, տեխնիկական գիտությունների դոկտոր ՎԱՀԱՆ ՀԱՄԱԶԱՍՊՅԱՆԸ
-Նախ` ի՞նչ է հելիոֆիկացիան:
-Հելիոֆիկացիան արևային տեխնիկայի և տեխնոլոգիաների զանգվածային կիրառումն է կենցաղում և արտադրության ոլորտում` տարբեր տիպի խնդիրներ լուծելու համար: Որպես նշանակետ վերցրել ենք գյուղական բնակավայրերը: Մեր հաշվարկներով` յուրաքանչյուր հելիոֆիկացված գյուղ պետք է ունենա մեկ արևային կայան` էլեկտրաէներգիա արտադրելու, և յուրաքանչյուր ընտանիքի համար մեկական կոմբինացված անհատական հելիոհամակարգ` առանձնատները տաքացնելու, տաք ջուր, գոլորշի ստանալու, ինչպես նաեւ գյուղմթերք վերամշակելու համար: Հանրապետության աշխարհագրական դիրքն ու արևային ժամերի քանակը հաշվի առնելով` հելիոֆիկացված յուրաքանչյուր գյուղում մենք կարող ենք հասնել մինչև 40-60 տոկոս էներգախնայողության: Բացի դրանից, Հայաստանի նման երկրի համար հելիոֆիկացված գյուղերը կարող են պահպանել իրենց էներգետիկ կենսունակությունը նաև բնական, տեխնածին աղետների կամ էներգետիկ շրջափակման ժամանակ` կարողանալով խուսափել այնպիսի ծանր համաճարակային իրավիճակներից, ինչպիսին հաստատվել է հետերկրաշարժյան Հայիթիում:
-Պարզվում է, որ հելիոֆիկացիան խիստ դրական երևույթ է ցանկացած արևոտ երկրի համար: Ինչո՞ւ աշխարհում այն տարածում չի գտնում:
-Կգտնի և շատ շուտով: Հելիոֆիկացիան մարդկության ճակատագիրն է, դա անխուսափելի է: Երկրագունդը չի կարող երկար ժամանակ հանդուրժել բնական էներգակիրների (նավթ, գազ, քարածուխ, այրվող թերթաքարեր, տորֆ) այնպիսի անխնա օգտագործման փաստը, ինչպիսին այսօր աշխարհում է: Օրգանական վառելիքի բոլոր տեսակները մի օր սպառվելու են, և համաշխարհային էներգետիկ ճգնաժամն այդ պարագայում անխուսափելի է` իր անկանխատեսելի հետևանքներով հանդերձ: Մինչև գլոբալ էներգետիկ ճգնաժամին հասնելը մարդկությանը սպասում են առավել վտանգավոր բնապահպանական աղետներ, որոնք կանխատեսվում են օրգանական էներգառեսուրսների անխնա այրման, ջերմոցային էֆեկտի և այդ գործոնների հետ կապված գլոբալ տաքացման պատճառով: Չբացառելով էներգետիկայի այլ ճյուղերի (ատոմային էներգետիկա, հիդրոէներգետիկա, հեռանկարային համարվող ջերմամիջուկային սինթեզ) զարգացման հեռանկարները, մարդկությունն առաջին հերթին պետք է ապավինի արևի էներգիայի օգտագործմանը: Մանավանդ որ դրա իրականացումը տեխնիկապես անհամեմատ ավելի դյուրին և բացարձակ անվտանգ է, քան էներգիայի այլ աղբյուրների օգտագործման պարագայում:
-Որո՞նք են արևային էներգետիկայի առավել ուժեղ և թույլ կողմերը:
-Արևային էներգետիկան թույլ կողմ չունի: Կա մի, առայժմ չլուծված, խնդիր` կապված արևային էլեկտրաէներգիայի շատ բարձր ինքնարժեքի հետ: Գիտնականների աշխատանքներն ուղղված են հենց այդ խնդրի լուծմանը: Եթե այսօր չգտնվեն խնդրի նոր արդյունավետ լուծումներ, ապա ժամանակն այդ խնդիրը կլուծի ինքնաբերաբար: Գազի և մյուս էներգակիրների գներն օրեցօր աճելով, բնականաբար, մի օր հասնելու են այն նշագծին, որը պայմանավորված կլինի արևային էլեկտրաէներգիայի գներով: Դա, սակայն, հեռավոր ապագայի խնդիր է: Մոտ ապագայում արևային էլեկտրաէներգիան կմնա թանկ և անհասանելի ուժային էներգետիկայի համար: Այդ խնդրի լուծմանն առավել մոտ էր ակադեմիկոս Պարիս Հերունին` իր «Արև» տիպի էլեկտրակայանով: Ափսոս, որ նա չհասցրեց ավարտել իր աշխատանքները: Գործը մնաց կիսատ, և մեր խնդիրն է այն ավարտին հասցնել: «Արևն» իր տեխնիկատնտեսական բնութագրերով շատ առավելություններ ունի աշխարհում հայտնի մյուս արևային էլեկտրակայանների նկատմամբ և կարող է դառնալ հելիոֆիկացված բնակավայրերի հիմնական էլեկտրամատակարարը: Համաշխարհային պրակտիկայում առավել կիրառվող և զարգացող արևային էլեկտրակայանները հիմնված են արևային էներգիայի կիսահաղորդչային ձևափոխիչների վրա: Դրանք առավել կիրառելի են որպես էլեկտրաէներգիայի ավտոնոմ աղբյուրներ: Մեր ստեղծած DVH տիպի անհատական հելիոհամակարգերի մեջ դրանք օգտագործվում են ղեկավարող էլեկտրոնային համակարգերի սնուցման համար:
-Դա նշանակո՞ւմ է արդյոք, որ հելիոֆիկացիային պետք է սպասենք այնքան, մինչև ստեղծվեն էժան արևային էլեկտրակայաններ:
-Ամենևին: Մինչև Պարիս Հերունու, այլ տիպի էլեկտրակայանների կառուցումը, մենք առաջարկում ենք արևային էներգիայի օգտագործման մեր` հայկական տարբերակը` շեշտը դնելով արևի ջերմային էներգիան ուղղակիորեն օգտագործող սարքերի վրա: Դա տնտեսապես առավել շահավետ և նպատակահարմար է: Եթե արևային էլեկտրաէներգիան ամենաթանկ հաճույքն է էներգետիկայի ոլորտում և ունի բացառապես ցուցադրական ու էկզոտիկ բնույթ, ապա մեր առաջարկած արևային անհատական ջերմակայանները մրցակցությունից դուրս են: Դատեք ինքներդ, 80 դոլար մեկ կՎտ.ժամ ջերմային էներգիայի տեղադրված հզորության համար, 0,2 դրամ ինքնարժեք մեկ կՎտ.ժամի համար, 50 տարվա երաշխիք հելիոհամակարգերի շահագործման համար։ 2-ից մինչև 250 կՎտ.ժ ջերմային հզորությամբ մեր DVH տիպի անհատական հելիոհամակարգերն ունեն լավագույն սպառողական հատկանիշներն աշխարհում և կարող են արտադրվել հայկական ձեռնարկություններում:
-Հայաստանյան ձեռնարկություններն ի զորո՞ւ են արտադրելու Ձեր նախագծած սարքերը:
-Իհարկե: Իմ երկար տարիների աշխատանքի հիմնական նպատակն է ստեղծել մի այնպիսի արտադրատեսակ, արդյունաբերության մի նոր ոլորտ մեր երկրի համար, որը հիմք դառնա մեր երկրի տնտեսական զարգացման համար: Ո՞րն էր այն նոր ուղին, այն բաղձալի ոլորտը, որը Խորհրդային Միությունից ժառանգված և արտահանման շուկաներից բացարձակորեն զրկված Հայաստանի արդյունաբերությանը թույլ կտար դուրս գալ նոր և հեռանկարային միջազգային շուկաներ: Իմ հաշվարկներով` հելիոտեխնիկան և հելիոտեխնիկական արդյունաբերությունն էին: Նույն հաշվարկների վրա էին հիմնված նաև ակադեմիկոս Պարիս Հերունու գործողություններն արևային տեխնիկայի բնագավառում։ Ըստ իս, դա նրա մեծագույն ծառայությունն էր մեր երկրի առաջ, որն ինձ ոգեշնչում էր: Հաշվի առնելով այն իրարանցումը, որն այսօր տեղի է ունենում ողջ աշխարհում արևային տեխնիկայի բնագավառում, և այն ձևավորվող հսկայածավալ համաշխարհային շուկան (Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելի գնահատմամբ` 2020 թվականին այն կազմելու է 40 տրիլիոն դոլար), մենք կարող ենք փաստել, որ մեր հաշվարկներն իրատեսական են: Մնում է կատարել ևս մեկ վճռական քայլ` կազմակերպել բուն հելիոտեխնիկական արդյունաբերությունը Հայաստանում: Մեր մոտեցումն այդ խնդրին հետևյալն է. Հայաստանում կազմակերպվում է հելիոտեխնիկական սարքերի բազային գործարան` իր արտասահմանյան բազմաթիվ մասնաճյուղերով: Վերջիններս կզբաղվեն DVH տիպի հելիոհամակարգերի արտադրությամբ տեղական շուկաների համար: Մեկ մասնաճյուղի թողունակությունը կազմելու է 5000 կՎտ.ժամ ընդհանուր ջերմային հզորությամբ հելիոհամակարգերի արտադրություն: Այս գործընթացի հաջողությունը խորապես կախված է սփյուռքի ընդգրկվածության աստիճանից` որպես բիզնեսի գործընկերոջ, Հայաստանում կադրերի սերնդափոխության վիճակից և այլն: Մի խոսքով, պետք է ձեռքներս քշտած աշխատենք և աշխատենք:
Արտաքին քաղաքականության մեջ մեր ձեռքբերումներն առավել շոշափելի կլինեն, եթե մեր երկրի նախագահն ապավինի առավել կայուն տնտեսական հիմքերին: Արտաքին քաղաքականության մեջ մենք մեր դառը փորձն արդեն ունենք, երբ Խրիմյան Հայրիկը «թղթե շերեփով» էր փորձում «հայկական հարցերի» լուծումը գտնել «երկաթե շերեփով» զինված բանակցող կողմերի շրջապատում:
-Հավատո՞ւմ եք, որ Հայաստանում կհաջողվի իրականացնել Ձեր մտահղացումները:
-Եթե ազնվորեն, ապա չեմ հավատում: Երբ տեսնում ես, թե ինչպես օրը ցերեկով, ջանասիրաբար ավերվում է ակադեմիկոս Պարիս Հերունու հարուստ գիտական ժառանգությունը, օպտիմիզմի տեղ չի մնում: Հասկանում ես, որ նույն բախտին արժանանալու ես դու` քո գիտությամբ հանդերձ: Եթե երկրի պետական այրերը շարունակեն անտեսել և արհամարհել մեր գիտնականների աշխատանքը, չցուցաբերեն համապատասխան պետական մոտեցում, ապա գործընթացը կտապալվի: Մենք կկորցնենք այն ժամանակային առավելությունը, որն այսօր ստացել ենք: Ես իմ` գիտնականի գործն արդեն ավարտել եմ: ՈՒնենք արտադրության համար պատրաստի նմուշներ, որոնք արդեն անցել են պահանջվող բոլոր փորձարկումները: Լուծել ենք տարբեր տիպի արտադրական և տեխնոլոգիական խնդիրներ, նախագծել տարբեր տեսակի տեխնոլոգիական սարքավորումեր և հաստոցներ, գտել այնպիսի ինքնատիպ տեխնոլոգիական լուծումներ, ինչպիսին է, օրինակ, բարձր ճշտությամբ 50-մետրանոց կոորդինատային հաստոցը և այլն:
-Իսկ ՀՀ նախագահն անձամբ ծանոթացե՞լ է Ձեր աշխատանքներին:
-Երկու տարի առաջ էր, Սառնաղբյուր գյուղում, որը ցանկանում ենք հելիոֆիկացնել: Մեր աշխատանքային խմբի հանդիպումը Սերժ Սարգսյանի հետ և նրա դրվատանքի խոսքերը մեր աշխատանքի վերաբերյալ մեծ ոգևորությամբ ընդունեցինք: Այն նպաստեց ավարտին հասցնելու մեր աշխատանքների առաջին փուլը: Սակայն աշխատանքի հաջորդ փուլը, այն է` ներդրման գործընթացը, այսօր հապաղում է, զգացվում է տեմպի պակասը: Մեր գործին ժամանակին կարևոր աջակցություն է ցույց տվել նաև ՀՀ ԱԺ նախագահ Հովիկ Աբրահամյանը: Վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը ևս հայտնել է իր պատրաստակամությունը մեր գործին օժանդակելու համար: Բայց երբ գործը հասնում է կոնկրետ նախարարություններին, քար լռություն է տիրում: 1979 թվականին Աբովյանի «Սիրիուս» գործարանում առիթ ունեցա իմ գյուտերից մեկը` լազերային նանոսկոպը, ներկայացնելու ԽՍՀՄ նախարարների խորհրդի նախագահ Ալեքսեյ Կոսիգինին: Մի քանի րոպեանոց իմ ելույթն այնպիսի տպավորություն գործեց նրա վրա, որ մի ամսում Աբովյան ժամանեցին ԽՍՀՄ էլեկտրոնային արդյունաբերության նախարարության բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, այնուհետև նախարար Ալեքսեյ Շոկինը և ԽՍՀՄ ռազմարդյունաբերության նախագահ Սմիռնովը: Իմ ներկայությամբ որոշում ընդունվեց նոր ուղղությունը զարգացնելու համար Հայաստանում կազմակերպել հատուկ փորձակոնստրուկտորական բյուրո և «Էլեկտրոնստանդարտ» ԳՀԻ: Երկու տարում կառուցվեցին նոր մասնաշենքեր նշված գիտական հիմնարկների համար: Կարծում էի, որ պատմությունը կկրկնվի, և մեր գործը կսկսի ծավալվել: Ավաղ, սայլը տեղից չշարժվեց: Մեզ հիմա պետական ներդրումներ պետք չեն: Ներդրողներ կան, որոնք, սակայն, սպասում են որոշակի օրենսդրական ակտերի և գործադիրի համապատասխան որոշումներին, դրանց անհամբեր սպասում ենք նաև մենք` հելիոֆիկացիայի գործընթացի նախաձեռնողներս: Առանց համապատասխան իրավական դաշտի ձևավորման հնարավոր չէ կազմակերպել և անցկացնել միջոցառումների մի ամբողջ փաթեթ ՀՀ տարածքում: Մտածում ես` իսկ գուցե մեզ արդյունաբերություն պետք չէ՞, ինչը մեկ անգամ իմ ներկայությամբ արտահայտեց մեր պետական ծանրակշիռ գործիչներից մեկը: Մտածեցի, որ դա չար կատակ էր: Հնարավոր է, որ հենց այդ «գաղափարախոսության» տակ է թաքնված շան գլուխը: Ինչո՞ւ կրթված և 40-տոկոսով բարձրագույն կրթությամբ կադրեր ունեցող ժողովուրդը պետք է մնա գործազրկության ճիրաններում: 20 տարվա ընթացքում աշխարհի պետությունների շարքում, մեր տվյալներով, մենք գլորվել և հանգրվանել ենք 100-րդ տեղերում` նախկին 13-րդ տեղի փոխարեն:
-Մոտ մեկ շաբաթվա ընթացքում Դուք երկու ծրագրային ելույթ ունեցաք` ռամկավարների մոտ և Հանրային խորհրդում: Հանրային խորհրդում ես տեսա, որ որոշ քաղաքական գործիչներ Ձեր ծրագրերը դիմավորեցին սվիններով:
-Ավելի լավ կլինի մենք գործով պաշտպանենք մեր երկրի շահերը: Ես, օրինակ, ինձ պարտավորված եմ զգում ինչպես մեր հասարակ քաղաքացիների, այնպես էլ մեր երկրի նախագահի առաջ: Նախագահին մե՛կ կտեսնես մեր բանակի առաջատար դիրքերում զինվորների հետ, մե՛կ ՄԱԿ-ի գագաթնաժողովների ամբիոններից ելույթ ունենալիս, ամենուր, որտեղ կա հայ ժողովրդի շահերը պաշտպանելու խնդիր: Դա մի տաժանակիր աշխատանք է հանուն սեփական ժողովրդի: Ես էլ, որպես գիտնական, իրավունք չունեմ ձեռքերս ծալած նստելու և սպասելու: Յուրաքանչյուրս, իր դիրքերից ելնելով, պետք է պայքարի հանուն մեր նպատակների, հանուն Հայ դատի: Դա էլ իմ համոզմունքն է, իմ ուխտն Է: Ես շարունակելու եմ իմ աշխատանքները ներկայացնել մեր երկրի հասարակական և կուսակցական կազմակերպությունների համապատասխան հանձնաժողովներին: Այդ նպատակով բանակցում ենք ՀՀԿ-ի, ԲՀԿ-ի, ՕԵԿ-ի, ՀՅԴ-ի, ԱԺՄ-ի և «Ժառանգության» հետ: Պրոբլեմի հիմնավորված ներկայացումը շահագրգիռ կողմերին կօգնի խնդրի օպտիմալ լուծման տարբերակ գտնելու գործում: Միայն միասնական ճակատով մենք կարող ենք ճանապարհ հարթել դեպի բարգավաճ Հայաստան:
Թող Հայաստանը դառնա աշխարհի առաջին հելիոֆիկացված երկիրը:
-Աստված Ձեզ օգնական:
Զրուցեց Հասմիկ ԳԵՎՈՐԳՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Մար­տի դաշ­տում զի­ջե­ցինք այն թուր­քե­րին, ո­րոնք 1990-94 թթ. պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ հայ տես­նե­լիս սար­սա­փա­հար փախ­չում էին
• Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը
• Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը
• Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը
• «Կո­ռուպ­ցիան դա­տաի­րա­վա­կան հա­մա­կար­գում և տն­տե­սա­կան հե­ղա­փո­խու­թ­յան հե­ռան­կար­նե­րը Հա­յաս­տա­նում»
• Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը
• Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը
• Պետք է շա­րու­նա­կենք ապ­րել՝ ու­նե­նա­լով մար­դու կեն­սա­գոր­ծու­նեու­թ­յան հա­մար անհ­րա­ժեշտ պայ­ման­ներ
• Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը
• Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը
• Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը
• Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը
• Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը
• Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը
• Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը
• Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը
• Բաց նամակ
• Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը
• Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը
• Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը

Մեկնաբանություններ