Հույսի տեսանելի լույսը

Հայ առաքելական Սուրբ Եկեղեցին այս տարի հուլիսի 27-ին նշում է Պայծառակերպության կամ, այլ խոսքով` Այլակերպության տոնը: Այն եկեղեցու հինգ գլխավոր կամ տաղավար տոներից մեկն է: Այս տոնը ժողովրդական լեզվով անվանում են Վարդավառ` Տիրոջը վարդի հետ համեմատելու պատճառով: Ինչպես կոկոնի մեջ է ծածկված լինում գեղեցիկ վարդը և տեսանելի չի լինում, նույնպես և Հիսուսի Աստվածության պայծառությունը ծածկված էր մարդկանց աչքից: Եվ ինչպես վարդը բացվելով ամենքին հայտնապես երևում է, այնպես էլ մեր Տերը պայծառակերպելով հայտնում է իր Աստվածությունը: Այս տոնին միմյանց վրա ջուր լցնելու սովորության վերաբերյալ բացատրվում է, թե խորհրդանշում է ջրհեղեղը վերապրած մարդկությունը: Արդ, միմյանց վրա ջուր ցանելը կապում են ջրհեղեղի և Նոյի տապանից իջնելու հետ` դիտելով իբրև Ջրհեղեղն ու նրանից ազատվելը հիշատակող կամ խորհրդաբանող արարողություն: Նախաքրիստոնեական շրջանում Վարդավառը կապված է եղել գեղեցկության և սիրո աստվածուհի Աստղիկի ու Վահագն աստծո սիրո պատմության հետ։ Վարդեր նվիրելով և ջուր լցնելով՝ Աստղիկը սեր էր տարածում ողջ Հայաստանով, իսկ Վահագնը, մշտապես պայքարելով չարի դեմ, պաշտպանում էր այդ սերը: Սակայն, տոնի հետ կապված այս բոլոր ժողովրդական, նախաքրիստոնեական նշանակություններից բացի, Սուրբ գիրքը նշում է, որ դեռևս Եդեմի պարտեզում Աստված մարդկությանն ավետեց փրկության լուրը` բացահայտելով, որ աշխարհ է գալու սատանային ու մահվան պարտության մատնող Մարդու Որդին, ով լինելու է մեսիան` Փրկիչը. «Թշնամութիւն պիտի դնեմ քո և այդ կնոջ միջև, քո սերնդի ու նրա սերնդի միջև։ Նա պիտի ջախջախի քո գլուխը, իսկ դու պիտի խայթես նրա գարշապարը» (Ծննդ. 3.15): Եվ բազմաթիվ դարեր անց Թաբոր լեռան վրա Երկնավոր Հայրը ևս մեկ անգամ վերահաստատեց արդեն իսկ իր խոստման տեսանելի իրականացումը, մարգարեական հույսի խոստում, որին Աստծուն հուսացողները սպասում էին: Ավետարանները պատմում են, որ Հիսուս իր հետ վերցրեց Պետրոսին, Հակոբոսին և Հովհաննեսին և բարձրացան լեռն աղոթելու: Նրանք լեռան անունը չեն նշում, սակայն Սբ. Կյուրեղ Երուսաղեմացին և մի քանի այլ հոգևոր հայրեր ասում են, որ պայծառակերպությունը եղել է Թաբոր լեռան վրա: Այս երեք աշակերտները մշտապես ջանում էին հնարավորինս շատ լինել Հիսուսի հետ, ավելին իմանալ և իրենց եռանդով առանձնանում էին, հատկապես Պետրոս և Հովհաննես առաքյալները: Հիսուսի Հարությունից հետո էլ երկուսով առաջինը շտապեցին դեպի դատարկ գերեզմանը (Հովհ. 20.3): Ալեքսանդր Մենն ասում է, որ Հիսուս ցանկանում էր հոգեպես ամրացնել ամենամոտիկներին, իմանալով, թե ինչպիսի փորձություններ են սպասվում առջևում: Ամենայն հավանականությամբ ուշ ժամ էր, քանի որ սովորաբար Հիսուս երեկոյան էր աղոթքի կանգնում (Մատթ. 14.23,25, Ղուկ. 6.12, 21.37, 22.39): Նրա աղոթքները պարզապես մեկ-երկու, տասը կամ քսան րոպե չէին տևում: Մարդկանց համար սովորաբար երկարատև աղոթական վիճակը կարող է դժվարին թվալ, բայց Հիսուս մարդկանց պես սահմանափակության մեջ չէր աղոթում: Նա, որպես օրինակ, ցույց էր տալիս, որ պարզապես աղոթքի ժամանակ Երկնավոր Հոր ներկայության մեջ ես գտնվում, որտեղ ամեն ինչ ասված է: Նույնիսկ խոսքեր և բառեր անհրաժեշտ չեն արտասանելու համար, քանի որ աստվածային ներկայությունում մտքի գերբնական արագության մեջ ամեն ինչ ասվում է, որովհետև դուրս ես գալիս երկրային սահմանափակումներից և հայտնվում տիեզերական անսահմանության մեջ, ժամանակից ու տարածությունից այն կողմ, րոպեներն ու ժամերը սլանում են ակնթարթի պես, որտեղ չկա ժամանակի զգացում և տարածության հասանելիության անկարողություն: Քանի որ առաքյալները այդ ժամանակ մեզ նման էին աղոթքի կանգնում, ու չէին կարողանում դուրս գալ մակերեսային աղոթական վիճակից, քնով էին ընկել, նիրհում էին, սակայն արթնանում են պայծառ լույսից: Հիսուսի տեսքն այլակերպվել էր, զգեստները լուսեղեն փայլով ճառագում էին: Նա, ով արեգակն էր ստեղծել և լուսապայծառ աստղերը, այժմ աշակերտների առջև փայլում էր արեգակի պես և ավելին` իբրև Արարիչ երկնքի ու երկրի: Հովհաննեսի Հայտնության գրքում մենք նմանատիպ դեպքի հանդիպում ենք, երբ առաքյալը փորձում է երկրային բառերով նկարագրել Հիսուսի աստվածային լուսեղեն, երկնային, աննկարագրելի կերպարը (Հայտն. 1.13-16): Այդ ապշեցուցիչ տեսարանի մեջ երևում են երկու մարգարեներ` Եղիան ու Մովսեսը, և խոսում Հիսուսի հետ նրա հետագա առաքելության վերաբերյալ: Մեկնիչներն ասում են, որ խորհրդանշական էր այս երկու մարգարեների հայտնվելը: Մովսեսը ներկայացնում էր հանդերձյալ աշխարհի մարդկանց, քանի որ մահացել էր մարմնով, իսկ Եղիան` երկրային աշխարհի մարդկությանը, որովհետև մահ չէր ապրել և այդպես երկինք էր տարվել, այսինքն` փրկագործությունը վերաբերում էր ամբողջական մարդկությանը` և՛ հանդերձյալում գտնվողների, և՛ երկրի վրա ապրողների համար: Նրանք Հիսուսի հետ քննարկում էին մարդկության փրկության ծրագիրը, Եդեմի պարտեզում տրված այն լուսավոր հույսի սպասումը, որ իրականություն պիտի դառնար այդ ժամանակներում: Եվ ամպի երևալն ու վսեմաշուք ձայնի հնչելը ազդարարում են մարդուն, որ Աստված չի մոռացել իր խոստումը և իրականացնում է` կարծես ասելով, թե ահա Նա, ում այդքան ժամանակ փափագել եք տեսնել և լսել. «Դա է իմ ընտրյալ Որդին, լսեցեք դրան» (Ղուկ. 9.35): Քրիստոսի պայծառակերպությունը նաև արտահայտում է գալիք մարդկության լուսեղեն կերպարը, որին արժանանալու են Քրիստոսի հետևորդները, ինչպես ասում է Սբ. Պողոս առաքյալը. «Այսպէս էլ գրուած է. առաջին մարդը՝ Ադամը, եղաւ կենդանի շունչ. վերջին Ադամը՝ կենդանարար հոգի»: Բայց ոչ նախ հոգևորը, այլ՝ շնչաւորը և ապա՝ հոգևորը։ Առաջին մարդը՝ երկրից, հողեղէն, իսկ երկրորդ մարդը՝ Տէրը՝ երկնքից։ Ինչպէս հողեղէնն է, նոյնպէս և հողեղէններն են, և ինչպէս երկնաւորը, նոյնպէս և՝ երկնաւորները։ Եւ ինչպէս որ կրեցինք հողեղէնի պատկերը, նոյնպէս և պիտի կրենք երկնաւորի պատկերը» (Ա Կորնթ. 15:45-49): Դրա համար առաքյալը հորդորում է. «Ամեն ինչ արեք առանց տրտնջալու և առարկելու, որպեսզի լինեք անբիծ և անարատ, Աստծու որդիներ, անմեղներ` կամակոր և խոտորված ազգի մեջ, ուր պիտի փայլեք ինչպես լուսատուներն աշխարհում» (Փիլիպ. 2.14-15): Բայց որպեսզի մարդիկ փայլեն որպես լուսատուներ, պարզապես պիտի ապրեն Տիրոջ պատգամած սիրո օրենքով և մաքուր, խոնարհ սրտով: Այդ մասին Հիսուս ասում է. «Ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, եթե չդառնաք ու չլինեք մանուկների պես, երկնքի արքայությունը չեք մտնի: Արդ, ով իր անձը խոնարհեցնում է ինչպես այս մանուկը, երկնքի արքայության մեջ նա է մեծը» (Մատթ. 18.3-4): Քրիստոսի լուսափայլ պայծառակերպությունը նաև այն հաստատումն է, որ Նա ասում էր հրեաներին. «Ես եմ աշխարհի լոյսը. ով իմ յետևից է գալիս, խաւարի միջով չի քայլի, այլ կընդունի կենաց լոյսը» (Հովհ. 8:12): Ի՞նչ է այդ լույսը` կյանք և զորություն, որ կենդանացնում և բովանդակություն է հաղորդում ամեն ինչի: Եթե մարդիկ ամբողջապես ընկալեին, որ այն արժեքները, որոնք համարում են առաջնային և փորձում դրանցով ապրել, դրանք բոլորն էլ կյանք են ստանում Քրիստոսի լույսից ու զորությունից, ապա մշտապես կկամենային, որպեսզի վեր լինեին այդ արժեքներից՝ ապրելով Քրիստոսի աստվածային հաղորդակցության լույսի մեջ: Արդ, երկնային իմաստությունը թող փայլատակի մեր հոգիներում, որպեսզի այս տոնը հիշատակելով մենք էլ մեր սրտերում ապրենք պայծառակերպություն և հոգևոր նորոգության այլակերպություն:

Հովհաննես ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

Մեկնաբանություններ