Մարդ կապրի ոչ միայն հացով, այլև Աստծո ամենայն խոսքով

Մարդկության պատմության կարևորագույն իրադարձություններից է Հիսուսի փորձությունն անապատում: Առաջին հայացքից թվում է մի սովորական պայքար մարդու և խավարի ուժերի միջև, բայց իրականում այդ հոգևոր պատերազմում Հիսուսի հաղթանակը շրջադարձային նշանակություն ունեցավ մարդկության համար, և խավարի հրեշտակը լիովին պարտված ու ջախջախված հեռացավ: Ավետարանական այն դրվագը, որտեղ ներկայացված է Հիսուս Քրիստոսի` անապատի փորձության մեջ ասված պատասխանը փորձչին, թե մարդ կապրի ոչ միայն հացով, այլև Աստծո ամենայն խոսքով, առավել ներշնչող է պահոց և ծոմապահության շրջանում: Պահքի ընթացքում Տիրոջ այս խոսքը մեծ ներուժ է հաղորդում, քանի որ աստվածային ամեն խոսք մարդու համար կյանք է և ճանապարհ դեպի փրկություն:
Փորձության այս դրվագն ունի բավականին խորունկ իմաստներ, որոնք վերաբերում են հոգեղեն և նյութեղեն աշխարհների հարաբերությանը և մարդու դերակատարությանը այս երկու աշխարհների միջև: Կան բազմաթիվ աստվածաբանական մեկնություններ անապատի փորձության վերաբերյալ: Ամենից ակնառու իրողությունն այն է մեկնաբանությունների մեջ, որ սատանան փորձում է նյութականի գերակայության միջոցով մարդուն ճնշել ու իր գերիշխանությանը ենթարկել: Թվում է, թե փորձչի միտումնավոր առաջարկությունը որևէ մեղքի կամ մեղավոր արարքի հետ կապված չէ: Քարերը հաց դարձնելը մեղք չէ. մենք կարող ենք սուրբգրային դրվագների հանդիպել, երբ խոսվում է նյութական հացի մասին, և դրա կարևորության պատճառով հրաշքներ են գործվում: Կարելի է հիշել հացի առաջին և երկրորդ բազմացումները (Մատթ. 14. 13-21, Մատթ. 15.32-39), նույնանման դրվագի հանդիպում ենք ավելի վաղ` Հին կտակարանի ժամանակահատվածում` իսրայելացիների կողմից մանանայով կերակրվելը (Ելք 16.1-22): Խնդիրը ամենևին էլ քարերը հաց դարձնելը չէր, որով ուզում էր փորձել սատանան Հիսուսին, այլ ապացուցելու այն իրողությունը, որ մարդն ամբողջովին ենթակա է նյութական աշխարհին, ուր մեղքի միջոցով սատանան իր գերիշխանությունն էր հաստատել: ՈՒստի այս քայլով խավարի հրեշտակը ևս մեկ անգամ ցանկանում էր մարդուն ցույց տալ, որ մարդն ամբողջովին ենթակա է աշխարհին, որն էլ իր հերթին ենթակա է դարձել սատանայի իշխանությանը: Այս պարագայում կատարել սատանայի առաջարկությունը նշանակում է իր ենթակայությունը ուղղակի, թե անուղղակի կերպով հայտնել նրան, ինչպես եղավ Ադամի և Եվայի պարագայում՝ Եդեմական պարտեզում (Ծննդ. 3.1-13):
Այնուամենայնիվ Հիսուսի պատասխանը հստակ է, և փորձիչը չի առարկում: Համենայն դեպս, ավետարանիչները չեն նշում նման բան: Երբ խորամուխ ենք լինում աստվածաբանական մեկնությունների մեջ, նկատում ենք, որ խավարի հրեշտակն անտեղյակ չէ իմաստասիրությանը, սուրբգրային մեկնություններին: Անշուշտ, նրա բանիմացությունը խոսում է այն մասին, որ նա հստակորեն հասկանում է Հիսուսի պատասխանի էությունը և չի շարունակում առարկել, թե ինչպես մարդ կարող է ապրել միայն Աստծո խոսքով: Հավատացյալ մարդը Տիրոջ այս խոսքի խորհուրդն ընկալում է` մանավանդ ունենալով ծոմապահության ու պահեցողության փորձառություն: Բայց և այնպես, նյութական աշխարհից կախում ունեցող մարդու համար ինչպե՞ս է հնարավոր ապրել առանց սննդի, եթե առանց դրա մարդ պարզապես սովամահ կլինի: Հստակ է, որ պարզ մեկնաբանությամբ հասկանալի է, որ Աստծո համար ամեն ինչ հնարավոր է, և մարդ կարող է Աստծո անսահման զորությամբ ապրել, եթե Արարիչը դա հարկ է համարում: Բայց այս պարագայում արարչագործության մեջ անիմաստ է դառնում Աստծո ստեղծած ամեն բարիք, որ կարող է ծառայել մարդու համար իբրև սնունդ: Արդ, Հիսուս ի՞նչ նկատի ուներ, ասելով, որ մարդ կարող է ապրել նաև Աստծո ամենայն խոսքով։
Պատմությունից կարող ենք հիշել սբ. Գրիգոր Լուսավորչի անցկացրած երկար տարիները Խոր վիրապում, ուր, այդուհանդերձ, հիշատակվում է, որ ժամանակ առ ժամանակ նրան ինչ-որ չափով կերակուր է բերվել: Հիշատակելի են նաև անապատականների ճգնակեցությունը, նրանց տևական ծոմապահությունները, բայց և այնպես բոլորն էլ որոշակի չափով սնունդ են ընդունել, որպեսզի իրենց երկրային կյանքը գոյատևի: Այո՛, հավատացյալ մարդու համար Աստծո շնորհի միջոցով անկարելի ոչինչ չկա, և մարդ կարող է Աստծո զորավոր Խոսքի միջոցով ապրել նաև առանց հացի: Բայց այստեղ մեկ այլ հարց է առաջանում՝ Ավետարանում արտացոլված փորձության վերոհիշյալ դրվագն ուսումնասիրելիս: Ի վերջո, Հիսուսի պատասխանը, թե մարդ կապրի նաև Աստծո ամենայն խոսքով, պարզապես հոգեղե՞ն զորության միջոցով ապրելուն է վերաբերում, թե՞ կա նաև այլ իմաստ այստեղ: Մենք տեսնում ենք նաև, որ սատանան չի շարունակում վիճաբանել այս հարցի շուրջ, այլ անցնում է մեկ այլ հարցադրման: Ի վերջո փորձիչը հստակորեն գիտեր, որ Արարիչը չի գնա այնպիսի ճանապարհով, որ մարդուն միանգամից պարգևի հրեշտակային կարողություն ու հոգեղեն զորություն, որի շնորհիվ մարդը կարիք չի ունենա երկրային սնունդ ընդունելու, և այս դեպքում երկրային բոլոր պտուղներն անիմաստ կդառնան մարդու համար, որոնք իբրև սնունդ են ծառայում հենց Աստծո նախատեսած ծրագրով: Նման պարագայում արարչագործությունը կստացվեր աններդաշնակ: Բայց Հիսուսի պատասխանը հստակ է, որ մարդ կապրի Աստծո խոսքով էլ, թեև այստեղ Նա չի ժխտում նաև հացով ապրելու պարագան: Այնուամենայնիվ, ինչպես նշեցինք, սատանան վիճաբանության մեջ չի մտնում այս հարցի շուրջ, առարկելով, որ մարդն անկարող է անհաղորդ լինել Արարչի ստեղծած երկրային կյանքի բարիքներին և հույսը դնել միայն Աստծո խոսքով ապրելու հավատի վրա, քանի որ, ի վերջո, Աստված ինքն իրեն չի կարող հակասել` անտեսելով նյութականը, որ նաև ստեղծել է մարդու համար և մարդուն կարողություն տալ ապրել միայն Աստծո խոսքով:
Ավետարանական այս դրվագը բացահայտում է Հիսուս Քրիստոսի տված պատասխանի վերջնական լինելը սատանայի համար, և ցույց տալիս այն հանգամանքը, թե Աստծո խոսքով ապրելու իմաստը ինչքան լավ է ըմբռնում նաև փորձիչը և չի շարունակում վիճաբանել այս հարցի շուրջ: Ծննդոց գրքում կարդում ենք. «Աստված ասաց և եղավ» (Ծննդ.1.1-31): Աստծո խոսքով ստեղծվում է ամենայն ինչ, որն անհրաժեշտ է մարդուն ապրելու համար այս երկրում: Հիսուսը պարզ կերպով սատանային այնպիսի պատասխան տվեց, ուր չէին կարող լինել առարկություն և հակասություն նյութականի և հոգեղենի միջև: Այն արարչագործությունը, որտեղ և ապրում ենք, ստեղծված է Աստծո խոսքի միջոցով, ինչպես նաև մարդու համար շատ անհրաժեշտ հացն էլ է ստեղծված Արարչի խոսքով: Աստծո խոսքի միջոցով ապրել՝ մարդու համար նշանակում է ոչ միայն ապրել աստվածային հոգեղեն զորության միջոցով, այլև աստվածային խոսքի միջոցով ստեղծված նյութական բարիքներով: ՈՒստի, Հիսուսի պատասխանը որքան գերբնական կեցությանն էր վերաբերում, այդքան էլ բնական կեցությանն էր վերաբերում, ինչպես և սատանան հարցադրում կատարեց մի շատ բնական պահանջի վերաբերյալ, առանց որի մարդ այս երկրում անկարող է ապրել: Այլևս կարիք չկար առարկելու այն խնդրի շուրջ, որ մարդուն, այնուամենայնիվ, անհրաժեշտ է նյութական բարիքը, որպեսզի իր կյանքը գոյատևի նաև Աստծո ստեղծած բնական օրենքով, և Հիսուսի պատասխանը ամենևին էլ չէր հակասում արարչագործության մեջ գործող օրենքներին, քանի որ Աստծո խոսքով ապրել, ընդհանուր իմաստով նշանակում է` ապրել Աստծո խոսքով ստեղծված ամենայն նյութական և հոգևոր բարիքներով:
Հատկապես պահքի ընթացքում երբեմն փորձիչը կարողանում է մարդկանց ներաշխարհում լարվածություն ստեղծել` այս անգամ հակադրելով նյութականը և հոգևորը մարդու մեջ: Ներքին այս լարվածությունը պահքի ժամանակ ավելի շատ նպաստում է ոչ թե մարդու հոգևոր աճին, այլ Աստծո ստեղծած երկու աշխարհների միջև մարդու անիմաստ պայքարին, որն ավելի ջլատում է մարդու հոգևոր ուժերը, քան օգնում նրա հոգևոր վերելքին: Մարդն սկսում է պայքարել ոչ թե մեղքի դեմ, այլ Աստծո ստեղծած նյութական կամ հոգևոր բարիքների դեմ: Պահքը նրա համար է, որ մարդ պայքարի ոչ թե նյութական աշխարհի, այլ հոգևոր և մարմնավոր մեղքերի դեմ: Արդ, այն ճանապարհը, որն ուղեցույց է մեզ համար պահքի ընթացքում, առավել կերպով պետք է նպաստի մարդու և Աստծո միջև ձեռք բերված հաշտության հարատև ամրապնդմանը, որը կարող ենք ձևակերպել մեկ բառով` հրաժարում ամենայն ինչից, որն իր մեջ մեղքի էությունն է կրում: Պահեցողության ընթացքում հրաժարումը մեղավոր աշխարհից, աշխարհիկ հետաքրքրություններից, որոշ տեսակի սննդատեսակներից մարդը պետք է ճիշտ ընկալի, որպեսզի չընկնի սատանայի ծուղակը: Այս ամենին պետք է նայել հոգևոր աչքերով, աստվածային սիրով լցված, որտեղ տիրում են հոգու խաղաղությունը, ներդաշնակությունը և մեր Տիրոջ` Հիսուս Քրիստոսի խոսքը, որ մարդ կապրի Աստծո ամենայն խոսքով:

Պատրաստեց
Հովհաննես ՄԱՆՈՒԿՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ