«Թույլ մի՛ տուր, որ չարը հաղթի քեզ, այլ բարիո՛վ հաղթիր չարին» (Հռոմ 12:20-21)

Պողոս առաքյալի խոսքերն են` ուղղված հռոմեացիներին: Ինչո՞ւ, ի՞նչն էր պատճառը: Պարզ է, թե ինչու, որովհետև հռոմեացիների համայնքը նոր էր, և քրիստոնյաները բավական դժվարություններ ունեին հոգևոր և բարոյական կյանքի տեսակետից:

Եթե ուսումնասիրենք աշխարհի մարդկության անցած պատմությունը, կտեսնենք, որ բարու և չարի առեղծվածը միշտ էլ եղել է մարդկանց ու ժողովուրդների ուշադրության կենտրոնում: Իմաստասերներ, կրոնա-բարոյագետներ, աստվածաբաններ և գիտնականներ իրենց մեկնաբանություններն են կատարել այս հարցի վերաբերյալ:

Այնքան էլ հեշտ չէ այս պատգամը իրագործել մեր կյանքում: Իսկապես, քրիստոնեական ուժեղ ոգի է պետք, որ չարի դեմ բարիով կարողանաս հաղթանակ տանել: Նույնիսկ նշանավոր աղոթասացները, հավատով ուժեղները, սիրո առաքյալները և մեր սրբերը, որոնք իրենց կյանքը չզլացան զոհաբերել հանուն Քրիստոսի, շատ անգամ դժվարություններ են ունեցել այս պատգամն իրականություն դարձնելու: Բայց մի բան պարզ է ու հասկանալի. սա գործադրելու համար շատ կարևոր է մեր ամենօրյա անձանձրույթ աղոթքը, որը մեր հավատը պիտի զորացնի, որպեսզի մեր հույսը դնենք Աստծու վրա` Նրա կամքո՛վ պիտի լինի ամեն ինչ, առանց Նրա կամքի նույնիսկ ծառի մի տերև իսկ չի կարող շարժվել: Դրա համար էլ տերունական աղոթքի մեջ ասվում է` «Եղիցին կամք քո որպէս յերկինս եւ յերկրի», այսինքն` «Թող Քո կամքը լինի ինչպես երկնքում, այնպես էլ երկրի վրա»:
Եկեք մի պահ անդրադառնանք Հիսուսի այս խոսքերին` «Եթե քաղցած է քո թշնամին, հա՛ց տուր նրան, և թե ծարավ, ջո՛ւր տուր նրան` այս անելով` կրակի կայծեր կկուտակես նրա գլխին: Թույլ մի՛ տուր, որ չարը հաղթի քեզ, այլ բարիո՛վ հաղթիր չարին» (Հռոմ. 12:20-21), և հարցին մոտենանք հոգեբանական տեսանկյունից:
Իբրև մարդ, եթե մեր մեջ արթուն ու պատրաստ չէ քրիստոնյա մարդը, անկարելի է, որ կարողանանք իրագործել առաքյալի այս խոսքերը, այսինքն` վրեժ լուծելու, բռնելու և չարչարելու, տանջելու և նույնիսկ մահվան դատապարտելու փոխարեն, կերակրենք, սիրենք ու կարիքի դեպքում օգնենք մեր թշնամուն: Եթե սիրելու և օգնելու փոխարեն, հակառակն անենք, այսպես վարվելով մենք ցույց կտանք, որ մեր մեջ բացակայում են Աստծու սերն ու ներողամտության ոգին: Էլ չեմ խոսում վերջին խրատի մասին` «Թույլ մի տուր չարը հաղթի քեզ, այլ բարիո՛վ հաղթիր չարին», որով ըստ Առաքյալի` «այս անելով` կրակի կայծեր կկուտակես նրա, այսինքն` թշնամու գլխին»:
Եթե չարը չարիքով փոխադարձենք, ի՞նչ պիտի շահենք, ոչինչ, ոչ մի բան չենք կարող փոխել մեզ չարիք պատճառած անձի հոգեկան աշխարհում, այլ ընդհակառակը, մենք մեզ իջեցրած կլինենք չարագործի մակարդակին: Մեր Տերն ինքը օրինակ հանդիսացավ մեզ, խաչի վրա ներելով Իրեն չարչարողներին, տանջողներին և խաչ բարձրացնողներին։
Բարի մարդուց միայն բարիք կարելի է սպասել: Հիսուս ասում է` «Չկա բարի ծառ, որ չար պտուղ տա և դարձյալ` չկա չար ծառ, որ բարի պտուղ տա, որովհետև յուրաքանչյուր ծառ իր պտղից է ճանաչվում» (Ղուկ. 6:43-44): Մենք` հայերս, գեղեցիկ խոսք ունենք, երբ տեսնում ենք մի հավատավոր, խելոք, կրթված ու զարգացած երիտասարդի և գիտենք ծնողներին, ասում ենք` «Պտուղը ծառից հեռու չի ընկնում», այս ասելով` նկատի ենք ունենում, անշուշտ, երիտասարդի ծնողների կրթված ու շնորհքով լինելը։
Հասկանալի է և ընդունելի, որ իբրև թույլ մարդ շատ անգամ մեր հոգին` Աստծու տված պարգևը, պատրաստ է չարին բարությամբ հաղթելու, բայց մեր մարմինը թույլ է այն գործադրելու: Սակայն անկարելի բան չկա աշխարհում, եթե մարդն իր ամբողջ էությամբ ձգտի իրագործել այն: Մենք կարող ենք հաղթահարել մեր թուլությունները, վնասակար մոլությունները, անկարելի թվացող երևույթները, եթե գործադրենք Աստծու կամքը, որը մեր մեջ է, միայն հարկավոր է, որ ցանկանանք: Հեշտ է ասել` չեմ կարող, չի ստացվում, հնարավոր չէ, անկարելի է և այսպիսի թույլ ու Աստծու կամքին հակառակ արտահայտություններ: Հիսուս շարունակում է. «Բարի մարդը իր սրտի բարի գանձերից բարին է բխեցնում, իսկ չար մարդը չարն է բխեցնում, որովհետև սրտի ավելցուկից է, որ խոսում է նրա բերանը» (Ղուկ. 6:45):
Ֆրանսիական առածն ասում է` «Ես ինձ կարող եմ պաշտպանել իմ թշնամիներից, եթե Աստված էլ ինձ պաշտպանի իմ բարեկամներից»: Այս խոսքը կարելի է այսպես մեկնաբանել. «Ավելի նախընտրելի է թշնամու անկեղծ ապտակը, քան բարեկամի կեղծավոր համբույրը»: Ֆրանսիացիները շարունակում են` «Ավելի լա՛վ է ունենալ միայն մի բարեկամ, որն անկեղծ է, քան ունենալ բազմաթիվ բարեկամներ, որոնք սուտ ու կեղծավոր են»: Սա էլ կարելի է այսպես մեկնաբանել` «Նախընտրելի է թշնամու խոժոռ դեմքը, քան կեղծավոր բարեկամի սուտ ժպիտը»:
«Ինչպե՞ս կարելի է հաշտեցնել անմեղությունը խարդախության հետ, և բարությունը` չարության: Կարելի՞ է բարին համեմատել գործված չարիքի հետ»:
Այսպիսի հարցեր են ծագում յուրաքանչյուր մարդու մեջ, երբ ամեն րոպե առնչվում ենք կյանքի այնպիսի երևույթների, որոնք շատ անգամ մեծ չարիքներ են առաջացնում ոչ միայն պարզ մարդկանց, այլև ժողովուրդների կյանքում:
Ժողովրդական առածն ասում է` «Գլուխը ծակող քարը հաճախ չակնկալված կամ չսպասված տեղից է գալիս»:
«Թշնամու» դանակը խոցում, արյունոտում ու վիրավորում է, բայց չի մեռցնում, մի «բարեկամ»-ի կամ «բարեկամ» կարծվածի, որին վստահում ես, մթան մեջ մեջքից խփված դանակն է, որ քեզ մեռցնում է:
Մեր Տերն Իր վստահված սուտ բարեկամի խարդախության զոհը եղավ: Ինչպե՞ս:
ա) Հիսուս խաչվեց Հուդայի խարդախ ու կեղծ համբույրով։
բ) Հեթանոս հռոմեացիների մեխերով մեխվեց փայտի վրա և առաջին խաչելությունը անհամեմատորեն ավելի տառապանք տվեց Նրան, քան երկրորդ խաչելությունը Գողգոթա լեռան վրա: Առաջին խաչելության մեջ «Սիրո ու վստահության մատնությունը» կար` անորակելի հուսախաբություն սուտ և կարծեցյալ մի «բարեկամ»-ից, որը չկա՛ր երբեք երկրորդ խաչելության ժամանակ:
Այս աշխարհում չարերի ուժը և կարողությունը կկոտրվի ու անհետևանք կմնա, եթե բարիները չխաբե՛ն և չդավաճանե՛ն: Ա՛յս է առաջին պայմանը բարու հաղթության և չարի պարտության:
Ամեն մարդ, որ կյանքում ակնկալում է հեշտ ու հարթ ճանապարհ ունենալ, իզուր տեղն է չարչարվում, քանի որ այդպես չի կարող ապրել այս աշխարհում: Այդ դեպքում ավելի լավ է նա չծնված ուղղակի երկինք բարձրանա: Արդեն Հիսուս Իր աշակերտներին ասաց. «Աշխարհում նեղություն պիտի ունենաք, սակայն քաջալերվեցե՛ք, որովհետև ես հաղթեցի աշխարհին» (Հովհ. 16:33):
Դժվարությունները, հուսախաբությունները ցավը, արցունքը, պայքարը, նեղությունները յուրաքանչյուր մարդու ամենօրյա կյանքի մաս են կազմում, դրանք այն փոսերն են, որոնք չեն թողնում, որ մարդը մեքենա քշելիս քնի և արկածի ենթարկվի: Մարդկանցից ոչ մեկը չի կարող այդ խոչընդոտները վերացնել, դա իր ուժերից վեր է, բայց կարող է պայքարել դրանց դեմ` համբերել, ներել, սիրել և նույնիսկ ընկնել-վեր կենալով շարունակել առաջ գնալ այդ ճանապարհներով: Նրանք, այդ պայքարից հաղթական են դուրս գալիս, բնականորեն շարժում են մյուսների նախանձը, որոնք անկարող են և կամ չեն ուզում պայքարել, ավելի հեշտ կյանքի ակնկալիք ունենալով: ՈՒ սկսվում է չարի հալածանքը և քարկոծումը, որպեսզի պայքարողը դադարեցնի իր գործունեությունն ու իր շնորհները ցույց չտա։
Քրիստոնեական եկեղեցական հայրերից սուրբ Օգոստինոսն ասում է` «Ամեն ձախորդություն հաջողության ճանապարհի վրա դրված մի անկյունաքար է»:
ՈՒշադի՛ր նայեք ձեր շուրջը` ստախոսները չեն սիրում ճշմարտախոսներին, ինչպես չարերը երբեք չեն սիրում բարիներին: Պատճառը շատ պարզ է. որ իրենց սուտը և սխալ ճանապարհի վրա լինելը չնկատվեն: ՈՒրեմն, զգույշ մնանք «քաղցր լեզվով օձ»-երից, որոնք շատ անգամ ոչխարների պես են մոտենում բարիներին, որ վնասեն նրանց: Այդպիսիները կեղծավոր և ներսից ուտողներ են, որոնք ավելի շատ են վնաս հասցնում, քան թշնամիները: Մեր պատմության ընթացքում քանի՜-քանի՜ այդպիսի անձեր ու դեպքեր մեր անմեղ ժողովրդի կոտորածի և մեր երկրի ավերման պատճառ դարձան: Բնության մեջ նույնիսկ, երբեմն նայում ես արտաքինից առողջ ու գեղեցիկ ծառն ընկնում է, փնտրում ես պատճառը և տեսնում, որ որդը ներսից կերել է այն` արտաքինից չերևացող որդը:
Պողոս առաքյալը չարի դեմ պայքարելու իր ձևն ուներ և մեզ էլ պատգամում է այդպես վարվել. «Թույլ մի՛ տուր, որ չարը հաղթի քեզ, այլ բարիո՛վ հաղթիր չարին»: Նրա պայքարն այսպես էր և նա իր ներշնչումն ու ուժը ստանում էր Աստծուց: Չարին չարով պատասխանելը նշանակում է նորանոր խնդիրներ առաջացնել, պատերազմներ հրահրել, խռովությունները խորացնել, գժտություններն ամրացնել և այդպես շարունակ: «Եթե քաղցած է քո թշնամին, հա՛ց տուր նրան, և թե ծարավ, ջո՛ւր տուր նրան. այս անելով կրակի կայծեր կկուտակես նրա գլխին: Թույլ մի՛ տուր, որ չարը հաղթի քեզ, այլ բարիո՛վ հաղթիր չարին»: Ամեն:

Տեր Հովսեփ Ա. քահանա ՀԱԿՈԲՅԱՆ

Մեկնաբանություններ