Վրաստանը մնում է օդում ղարաբաղյան պատերազմից հետո

Ղարաբաղյան պատերազմի ավարտից հետո Անդրկովկասում սկսվում է Թուրքիայի ու Իրանի, Ռուսաստանի հետ հին-նոր հաղորդակցուղիների և տարածաշրջանային հաղորդակցուղիների ցանցում Հայաստանն ու Լեռնային Ղարաբաղը ներառելու ստեղծման, ավելի ճիշտ՝ վերստեղծման գործընթաց: Փոխվում է Վրաստանի աշխարհաքաղաքական նշանակությունը, որտեղով հիմա անցնում են Ադրբեջանի ու Թուրքիայի միջև հաղորդակցուղիները:

Հեռախոսազրույց է եղել ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի և Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի ու Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի միջև: ՌԴ նախագահի մամլո ծառայությունը հաղորդել է, որ կողմերը նախևառաջ «մանրամասն քննարկել են նոյեմբերի 21-ին Երևան և Բաքու ռուսաստանյան միջգերատեսչական պատվիրակության այցի արդյունքները, նաև նոյեմբերի 9-ին եռակողմ հայտարարության դրույթների կատարման ընթացքը»: Դրանք պահպանվում են կոնֆլիկտի 2 կողմերն էլ: Խոսակցության ընթացքում գնահատվել է ռուս խաղաղապահների գործունեությունը և նշվել են Ադրբեջանի, Հայաստանի ու Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությանը մարդասիրական օգնության ցուցաբերման քայլերը: Հատուկ ուշադրություն է դարձվել տնտեսական փոխգործակցության և տարածաշրջանում տրանսպորտային հաղորդակցուղիների ապաշրջափակման խնդիրներին: Նոյեմբերի 9-ի հրադադարի եռակողմ հայտարարության մեջ նշվում է, որ «ապաշրջափակվում են տարածաշրջանի բոլոր տնտեսական ու տրանսպորտային կապերը», իսկ Հայաստանը «ապահովում է տրանսպորտային հաղորդակցությունը Ադրբեջանի Հանրապետության արևմտյան շրջանների և Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության միջև՝քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների և բեռների անարգել տեղափոխությունը կազմակերպելու համար երկու ուղղություններով»: Տրանսպորտային հաղորդակցության վերահսկողությունը իրականացնում է ՌԴ ԱԴԾ-ն: Ակտիվ աշխատանք է տարվում այդ ուղղությամբ: Առաջ Բաքվից Նախիջևան հնարավոր էր հասնել կամ ինքնաթիռով, կամ ցամաքային ճանապարհով Իրանի ու Թուրքիայի տարածքով: Հիմա ամեն ինչ փոխվում է, և ամեն ինչ արագորեն շարժման մեջ է դրվում: Թուրքիան ղարաբաղյան համաձայնության ստորագրումից հետո անոնսեց դեպի Նախիջևան երկաթուղու կառուցումը, իսկ Նախիջևանում կնախագծի Շարուր-Նախիջևան-Ջուլֆա երկաթուղագիծ, որ դեռ 1908-ին է կառուցվել: Եվ անմիջապես զգացվեց ոչ միայն պատմության, այլև մեծ աշխարհաքաղաքականության շունչը: Ադրբեջանցի ու թուրք փորձագետները գտնում են, որ Իրանի ու Հայաստանի հարավային սահմանի երկարությամբ տրանսպորտային միջանցքը Մեղրիի միջով կարելի է օգտագործել նոր գազատարների ու նավթատարների համար: Ավելին՝՝ սպասվում է Ռուսաստանը Թուրքիայի ու Իրանի հետ երկաթուղու վերագործարկումը՝ Անդրկովկասի Տրանսսիբը: Արևելյան ու կենտրոնական Թուրքիան ուղիղ երկաթուղային հաղորդակցություն չունեն երկրի հարավի առավել խոշոր նավահանգիստների հետ (Ջեյհան, Մերսին, Իսկենդերուն, Յումուրթալիկ)՝ գերբարձր կապիտալ ներդրումների պատճառով: Կարսը մայրաքաղաքի հետ կապող երկաթուղին միակն է և գերբեռնված, համարյա չունի ճյուղավորումներ ներքին այլ ուղղություններով և դեպի արևմտյան եվրոպական սահմաններ:

Նշանակալից դեր է ունեցել և երկարատև հասարակական-քաղաքական անկայունությունը Հայաստանի, Իրաքի ու Սիրիայի սահմանակից շրջաններում: Այսօր Ռուսաստանը համարյա 30-ամյա ընդմիջումից հետո կարող է Իրանի ու Թուրքիայի հետ ուղիղ երկաթուղային ճանապարհ ունենալ: Մնում է հասկանալ՝՝ ինչպես սկսել աշխատանքը: Լեռնային Ղարաբաղում ՌԴ ԱԻՆ օպերատիվ խմբի մասնագետ Ռոման Սվիրեդոկի խոսքով՝ «իրավիճակը գնահատելու համար ստեղծվել են միջգերատեսչական գնահատող հանձնաժողովներ, որոնց կազմում ՌԴ ԱԻՆ մասնագետները, այլ շահագրգիռ նախարարություններ ու գերատեսչություններ են»:

Այս ամենից հետո ինչ էլ Թբիլիսիում մտածեն ԵՄ ու ՆԱՏՕ ինտեգրման մասին, Վրաստանն ընկալվում է իբրև հնարավոր էնդեմիկ դաշտ, որտեղ մի տերությունը իրականացնում է իր ռազմաքաղաքական և տնտեսական գործողությունները, որ չի բացառում այլ պետությունների ազդեցությունը: Բավական է հիշել սիրիական ուղղությամբ ձևավորված Ռուսաստան-Իրան-Թուրքիա ալյանսը: Ադրբեջան-Հայաստան-Լեռային Ղարաբաղ եռակյունում փնախևառաջ շահավետ է տնտեսական (և այլ) փոխգործակցությունը, համագործակցությունը կարող է ժամանակի հետ փոխել ադրբեջանցիների ու հայերի առճակատման հոգեբանությունը, որի մասին ասել էր Պուտինը: Վրաստանը շուտով ստիպված է հրաժարվել Անդրկովկասում եվրոպական և ամերիկյան խաղաքարտերը խաղարկելուց, որ առաջ թվում էին հաղթաթուղթ, և սկսել հավասարակշռված արտաքին քաղաքականություն:

Հասկանալի է, որ Թբիլիսիում կան ուժեր, որ հույս ունեն՝ Արևմուտքը «թույլ չի տա տարածաշրջանում ինֆրակառույցների փոփոխություններ ղարաբաղյան համաձայնություններից հետո և Վրաստանը չի կորցնի տարանցիկ երկրի կարգավիճակը»: Լեհաստանի Polityka-ն գրում է, որ Թբիլիսիում «այդպես էլ չեն սովորել պատմության դասերը»: Արևմուտքում գովում էին Վրաստանին, որ «վտարել է ռուսներին», բայց հիմա «այդ դիրքորոշումը կառուցողական չէ»: Անդրկովկասում իրոք մեծ փոփոխություններ են:
Ստանիսլավ Տարասով, Regnum

Հ.Գ. Ինչպես Իրանի, այնպես էլ Վրաստանի համար Ադրբեջան-Թուրքիա տանդեմի հանղթանակը ստեղծել է անբարենպաստ իրավիճակ՝ Իրանի սահմանին հայտնվել են մոջահեդներ, Վրաստանը դադարում է տարանցիկ հանգույց լինել և կորցնում է տնտեսական դիվիդենտները: Հայաստանն ու Արցախը, որ ամենամեծ մարդկային ու տարածքային կորուստն են ունեցել Թուրքիայի հրահրած պատերազմում՝ խելամիտ հեռագնա քաղաքականության միջոցով կարող են եռակողմ համաձայնագրի 9-րդ կետի կատարումից ստանալ տնտեսական դիվիդենտներ: Նոյեմբերի 10-ից հետո թվում էր, որ 9-րդ կետի հայտնությունը Թուրքիայի նախաձեռնությունն է, որ չի մասնակցել բանակցություններին, հիմա ակնհայտ է դառնում, որ 9-րդ կետը բխում է և Ռուսաստանի շահերից: Եվ, այնուամենայնիվ, տարօրինակ է, որ ռուսները համառորեն ուզում են վերականգնել ԽՍՀՄ ժողովուրդների «եղբայրությունը»՝ հաշվի չառնելով Ադրբեջանի նախագահի ու ադրբեջանցիների վարքագիծը: Վստահության վերականգնման առաջին քայլը ռազմագերիների վերադարձը պիտի լինի և ադրբեջանցիների ագրեսիվ պահվածքի դադարեցումը: Ռուսները դա չեն տեսնում, կամ էլ շտապում են իրենց մեծ ծրագրերը իրականացնել:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ