75 տա­րի ա­ռաջ սկս­վեց մար­շալ Պե­տե­նի դա­տա­վա­րու­թ­յու­նը

1945 թ. հու­լի­սի 23-ին Փա­րի­զում դա­տա­կան գոր­ծըն­թաց սկս­վեց կո­լա­բո­րա­ցիո­նիս­տա­կան (թշ­նա­մու հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցող) «Ֆրան­սիա­կան պետու­թյան» ղե­կա­վար Ֆի­լիպ Պե­տե­նի նկատ­մամբ։ Զա­ռա­մյալ մար­շա­լին մե­ղա­վոր ճա­նա­չե­ցին պե­տա­կան դա­վա­ճա­նու­թյան մեջ և դա­տա­պար­տե­ցին գն­դա­կա­հա­րու­թյան։ Սա­կայն ֆրան­սիա­կան Դի­մադ­րու­թյան ղե­կա­վար և Պե­տե­նի նախ­կին են­թա­կա, գե­նե­րալ Շառլ դը Գո­լը մա­հա­պա­տի­ժը փո­խա­րի­նեց ցմահ բան­տար­կու­թյամբ։

Ֆի­լիպ Պե­տե­նը ա­ռա­վել խո­շոր զո­րա­պե­տե­րից մեկն էր Ա­ռա­ջին հա­մաշ­խար­հա­յին պա­տե­րազ­մում։ 1916 թ., որ­պես բա­նակ­նե­րի հրա­մա­նա­տար, նա ղե­կա­վա­րում էր Վեր­դե­նին տի­րե­լու մար­տե­րը։ Այդ ճա­կա­տա­մար­տում ձեռք բե­րած հա­ջո­ղու­թյան հա­մար ռու­սա­կան կայսր Նի­կո­լայ 2-րդը Պե­տե­նին պարգևատ­րեց սուրբ Գեոր­գիի 4-րդ աս­տի­ճա­նի շքան­շա­նով։ 13 տա­րի անց մար­շա­լը գիրք հրա­պա­րա­կեց այդ ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի մա­սին («Վեր­դե­նի պաշտ­պա­նու­թյու­նը»), ո­րը 1930-ա­կան­նե­րին լույս տե­սավ ԽՍՀՄ-ում։ Խոր­հր­դա­յին հե­ղի­նա­կի գրած ծա­նո­թագ­րու­թյան (ա­նո­տա­ցիա) մեջ նշ­վում էր, որ Պե­տե­նի գր­վածքն «ան­կաս­կած հե­տաքր­քիր է Կար­միր բա­նա­կի հրա­մա­նա­տար­նե­րի հա­մար»։

Իր ռազ­մա­կան սխ­րանք­նե­րի շնոր­հիվ Պե­տե­նը փառք ու վիթ­խա­րի հռ­չակ ձեռք բե­րեց ողջ Ֆրան­սիա­յում։ Որ­պես Ա­ռա­ջին հա­մաշ­խար­հա­յին հե­րոս նա մե­ծար­վում էր եր­կու այլ մար­շալ­նե­րին` Ֆեր­դի­նանդ Ֆո­շին և Ժո­զեֆ Ժոֆ­րին, հա­մա­հա­վա­սար։ Նրանց մա­հից հե­տո Պե­տե­նը դար­ձավ իր երկ­րի գլ­խա­վոր զին­վո­րա­կան հե­ղի­նա­կու­թյու­նը։ Ա­ջե­րը նրան սր­բա­պատ­կեր էին դարձ­րել` հան­դես գա­լով «Մեզ պետք է այն­պի­սին, ինչ­պի­սին Պե­տենն է» կար­գա­խո­սով։
Բայց Երկ­րորդ հա­մաշ­խար­հա­յին պա­տե­րազ­մը կեն­դա­նի լե­գեն­դին դարձ­րեց հան­ցա­գործ։ Հա­վա­նա­բար, ձգ­տե­լով բա­նա­կը ոչն­չա­ցու­մից փր­կե­լու, ֆրան­սիա­կան զոր­քե­րի ջախ­ջա­խու­մից հե­տո մար­շա­լը գոր­ծար­քի գնաց Եր­րորդ ռայ­խի հետ։

1940 թ. հու­նի­սի 17-ին ֆրան­սիա­կան կա­ռա­վա­րու­թյան նոր ղե­կա­վար Պե­տե­նը, փո­խա­րի­նե­լով դի­մադ­րու­թյու­նը շա­րու­նա­կել ցան­կա­ցող Ժան Ռեյ­նո­յին, գեր­մա­նա­ցի­նե­րից հաշ­տու­թյուն խնդ­րեց։ Դրա հետևան­քը ե­ղավ Ֆրան­սիա­յի բա­ժա­նու­մը օ­կու­պա­ցիոն գո­տու, ո­րի մեջ մտավ երկ­րի նա­խա­պա­տե­րազ­մյան տա­րած­քի մո­տա­վո­րա­պես 3/5 մա­սը, և այս­պես կոչ­ված «Ֆրան­սիա­կան պե­տու­թյան», ո­րը ղե­կա­վա­րում էր ֆա­շիս­տա­մետ կո­լա­բո­րա­ցիո­նիս­տա­կան վար­չա­կար­գը (մայ­րա­քա­ղաքն էր ա­ռող­ջա­րա­նա­յին Վի­շի քա­ղա­քը)։ Դիկ­տա­տո­րա­կան լիա­զո­րու­թյուն­նե­րով օժտ­ված 84-ա­մյա Պե­տե­նի վե­րահս­կո­ղու­թյան տակ էին երկ­րի հա­րա­վա­յին մա­սը և բո­լոր գա­ղութ­նե­րը։ Գեր­մա­նիան բռ­նագ­րա­վեց Էլ­զասն ու Լո­թա­րին­գիան, ո­րոնք գեր­մա­նա­ցի­նե­րի ու ֆրան­սիա­ցի­նե­րի բազ­մա­դա­րյան վե­ճի ա­ռար­կա էին։ Ֆրան­սիա­յի հյու­սի­սա­յին դե­պար­տա­մենտ­նե­րը միաց­վել էին Բել­գիա­յին։

1940 թ. հու­նի­սի 18-ին գե­նե­րալ Շառլ դը Գո­լը ֆրան­սիա­ցի­նե­րին կոչ ա­րեց շա­րու­նա­կե­լու դի­մադ­րու­թյու­նը նա­ցիս­տա­կան Գեր­մա­նիա­յին` չնա­յե­լով Պե­տե­նի կա­ռա­վա­րու­թյան կո­լա­բո­րա­ցիո­նիս­տա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թյա­նը։ Գե­նե­րա­լը ռա­դիո­յով հա­մա­քա­ղա­քա­ցի­նե­րին դի­մեց Լոն­դո­նից, ուր մեկ օր ա­ռաջ փա­խել էր Բոր­դո­յից։ Ֆրա­ն­սիա­յի ռազ­մա­կան նա­խա­րա­րի նախ­կին տե­ղա­կա­լը Պե­տե­նին մե­ղադ­րում էր դա­վա­ճա­նու­թյան մեջ և հայ­տա­րա­րում, որ «պարտ­քի լիա­կա­տար գի­տակ­ցու­թյամբ ե­լույթ է ու­նե­նում Ֆրան­սիա­յի ա­նու­նից»։
Այս­պի­սով, հայ­տն­վեց կար­ծես թե եր­կու Ֆրան­սիա. պարտ­վո­ղա­կան, հայտ­նի որ­պես «Ֆրան­սիա­կան պե­տու­թյուն» կամ Վի­շիի վար­չա­կարգ, և «Ա­զատ Ֆրան­սիա» (1942-ից հե­տո` «Մար­տն­չող»), ո­րը գլ­խա­վո­րում էր դը Գո­լը, ճիշտ է` Անգ­լիա­յից։ Գե­նե­րա­լին մե­ղադ­րե­ցին դա­սալ­քու­թյան, օ­րի­նա­կան իշ­խա­նու­թյա­նը չեն­թարկ­վե­լու և պե­տա­կան դա­վա­ճա­նու­թյան մեջ, ին­չի հա­մար Պե­տե­նը նրան հե­ռա­կա կար­գով դա­տա­պար­տեց մա­հա­պատ­ժի։

Ի­րա­վի­ճա­կին դրա­մա­տիզմ էր հա­վե­լում այն փաս­տը, որ ներ­կա­յիս թշ­նա­մին եր­կար տա­րի­ներ ե­ղել էր դը Գո­լի պե­տը. 1912 թ. նա զին­վո­րա­կան կա­րիե­րան սկ­սել էր հետևա­կա­յին գն­դում` գն­դա­պետ Պե­տե­նի հրա­մա­նա­տա­րու­թյան ներ­քո, իսկ 1921 թ. իր որ­դուն Ֆի­լիպ ան­վա­նեց ի պա­տիվ փա­ռա­պանծ մար­շա­լի և Ա­ռա­ջին հա­մաշ­խար­հա­յին պա­տե­րազ­մի հե­րո­սի։ Ե­թե չլի­ներ դա­շին­քը Հիտ­լե­րի հետ, Պե­տե­նը, ան­կաս­կած, պատ­մու­թյան մեջ կմտ­ներ որ­պես Ֆրա­ն­սիա­յի ա­ռա­վել պաշ­տե­լի զո­րա­վար­նե­րից մե­կը։ Թեև շա­տե­րի հի­շո­ղու­թյան մեջ նա այ­նուա­մե­նայ­նիվ մնաց որ­պես հայ­րե­նա­սեր պահ­պա­նո­ղա­կան, ո­րը ձգ­տում էր փր­կե­լու իր ազ­գը։
1940 թ. հոկ­տեմ­բե­րի 24-ին Պե­տենն ան­ձամբ հան­դի­պեց Հիտ­լե­րի հետ և նրան լիա­կա­տար ա­ջակ­ցու­թյուն խոս­տա­ցավ։

Հենց Վեր­դե­նի հե­րո­սը մտց­րեց «կո­լա­բո­րա­ցիա» եզ­րա­բա­ռը. հոկ­տեմ­բե­րի 30-ի իր ռա­դիոու­ղեր­ձում մար­շա­լը ֆրան­սիա­ցի­նե­րին օ­կու­պանտ­նե­րի հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցե­լու կոչ ա­րեց։ Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, տա­րի­քի ա­ռու­մով, Պե­տե­նը չէր կա­րող ակ­տի­վո­րեն զբաղ­վել պե­տա­կան կա­ռա­վար­ման հար­ցե­րով։ Իսկ ֆյու­րե­րին դուր չէր գա­լիս մար­շա­լի մե­ծա­րու­մը որ­պես Ա­ռա­ջին հա­մաշ­խար­հա­յի­նում գեր­մա­նա­ցի­նե­րին հաղ­թո­ղի։ Մո­տա­վո­րա­պես 1942-ի նո­յեմ­բե­րից Պե­տենն սկ­սեց կորց­նել լիա­զո­րու­թյուն­նե­րը` դառ­նա­լով Գեր­մա­նիա­յին ձեռն­տու խա­մա­ճիկ։ 1944 թ. սեպ­տեմ­բե­րին Դի­մադ­րու­թյան ու­ժե­րի կող­մից Վի­շին գրա­վե­լուց հե­տո նա­ցիստ­նե­րը նրան ստի­պե­ցին հե­ռա­նա­լու Զիգ­մա­րին­գեն, որ­տեղ իշ­խա­նու­թյու­նը վերջ­նա­կա­նո­րեն կորց­րած Պե­տե­նը վտա­րան­դի կա­ռա­վա­րու­թյուն կազ­մեց։

1945 թ. Պե­տե­նը Հիտ­լե­րին դի­մեց Ֆրան­սիա վե­րա­դառ­նա­լու խնդ­րան­քով։ Վս­տա­հու­թյու­նը վա­ղուց կորց­րած մար­շա­լին ֆյու­րե­րը պա­տաս­խա­նի չար­ժա­նաց­րեց։ Հիտ­լե­րի ինք­նաս­պա­նու­թյու­նից քիչ ա­ռաջ Պե­տե­նը հա­ման­ման խնդ­րան­քով դի­մեց դը Գո­լին։ Մար­շա­լի նախ­կին են­թա­կան չմեր­ժեց նրան, թեև եր­կուսն էլ հաս­կա­նում էին, որ նախ­կին կո­լա­բո­րա­ցիո­նիս­տին դատ և, հա­վա­նա­բար, պատ­վազր­կու­թյուն են սպա­սում։
Ապ­րի­լի 24-ին Պե­տե­նը կնոջ հետ անն­կա­տե­լիո­րեն հա­սավ գեր­մա­նա-շվեյ­ցա­րա­կան սահ­մա­նին, իսկ 26-ին Շվեյ­ցա­րիա­յի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը նրան հանձ­նե­ցին դը Գո­լի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րին։ Ըստ այլ, ա­վե­լի քիչ գե­ղե­ցիկ տար­բե­րա­կի, 1945 թ. դաշ­նա­կից­նե­րը մար­շա­լին գե­րի վերց­րին ու բռ­նու­թյամբ տա­րան Փա­րիզ։

Հա­ջորդ ա­միս­նե­րը նախ­կին հե­րո­սը, ար­դեն գլ­խա­վոր ֆրան­սիա­կան հա­կա­հե­րոս դար­ձած, հս­կո­ղու­թյան տակ անց­կաց­րեց Փա­րի­զի մի ար­վար­ձա­նում։ Վեր­ջա­պես 1945 թ. հու­լի­սի 23-ին «Ֆրան­սիա­կան պե­տու­թյան» նախ­կին ղե­կա­վա­րը Փա­րի­զում կանգ­նեց Գե­րա­գույն դա­տա­րա­նի ա­ռաջ։
Չնա­յած իր վի­ճա­կի ծան­րու­թյա­նը և կյան­քը պա­տի ա­ռաջ ա­վար­տե­լու հե­ռան­կա­րին, մար­շալն ի­րեն վս­տահ էր պա­հում, ե­թե չա­սենք հան­դուգն։
Նա հրա­ժար­վեց փաս­տա­բան­նե­րից` հայ­տա­րա­րե­լով, որ ինքն է ի­րեն պաշտ­պա­նե­լու։ Բա­ցի դրա­նից, նա բո­ղո­քեց դա­տա­վոր­նե­րի կազ­մի դեմ, ո­րի մեջ շատ էին Դի­մադ­րու­թյան ան­դամ­նե­րը։ Մար­շա­լը պն­դում էր, որ այդ մար­դիկ ի­րա­վունք չու­նեն ի­րեն դա­տե­լու։ Նա հայ­տա­րա­րեց, որ գոր­ծել է ի շահ Ֆրան­սիա­յի ժո­ղովր­դի և հրա­ժար­վեց հար­ցե­րին պա­տաս­խա­նե­լուց։
«Ինձ իշ­խա­նու­թյուն է հանձ­նել Ֆրան­սիա­յի ժո­ղո­վուր­դը, ո­րին ներ­կա­յաց­րել է Ազ­գա­յին ժո­ղո­վը։ Գե­րա­գույն դա­տա­րանն իր ներ­կա­յիս կազ­մով չի ներ­կա­յաց­նում ֆրան­սիա­կան ժո­ղովր­դին։ Եվ այժմ միայն նրան` ժո­ղովր­դին է դի­մում Ֆրան­սիա­յի մար­շա­լը, պե­տու­թյան ղե­կա­վա­րը։ Ես չեմ պա­տաս­խա­նե­լու ոչ մի հար­ցի։ Եվ դա միակ հայ­տա­րա­րու­թյունն է, որ ես ու­զում եմ ա­նել»,- ա­սաց Պե­տե­նը։

Մե­ղադ­րան­քը գլ­խա­վո­րեց գե­րա­գույն դա­տա­խազ Անդ­րե Մո­նեն, ո­րը 4 տա­րի ա­ռաջ երդ­վել էր Պե­տե­նի կա­ռա­վա­րու­թյա­նը։ Իր հեր­թին մար­շա­լը հայ­տա­րա­րեց, որ միշտ ե­ղել է Դի­մադ­րու­թյան կողմ­նա­կի­ցը։
Դա­տա­վա­րու­թյան մաս­նա­կից­նե­րից մե­կը` հրա­պա­րա­կա­խոս Ժան-Պիեռ Բլո­խը հի­շում էր, որ երդ­վյալ­նե­րը մշ­տա­պես փոս­տով ա­նա­նուն սպառ­նա­լիք­ներ և փոք­րիկ դա­գաղ­նե­րի տես­քով խոր­հր­դան­շա­կան նա­խազ­գու­շա­ցում­ներ էին ստա­նում։ Դա­տա­րա­նի դահ­լի­ճում բազ­միցս մար­դիկ էին հայ­տն­վում, ո­րոնք բարձ­րա­ձայն հա­վա­նու­թյուն էին տա­լիս Պե­տե­նի գոր­ծու­նեու­թյա­նը կամ ուղ­ղա­կիո­րեն վի­րա­վո­րում դա­տա­րա­նին։ Այ­նուա­մե­նայ­նիվ ներ­կա­նե­րի մե­ծա­մաս­նու­թյու­նը, ինչ­պես և ֆրան­սիա­ցի­նե­րի զգա­լի մա­սը, տրա­մադր­ված էր մար­շա­լի և նրա կողմ­նա­կից­նե­րի դեմ։ Նա, գրե­թե ան­շարժ, հեղ­ձուկ դահ­լի­ճում նս­տած էր բո­լոր կո­ճակ­նե­րը կոճ­կած, բո­լոր շքան­շան­նե­րը կպց­րած պաշ­տո­նա­կան հա­մազ­գես­տով` գործ­նա­կա­նում չմի­ջամ­տե­լով դա­տա­վա­րու­թյա­նը։

Երբ նրան սե­փա­կան պաշտ­պա­նու­թյամբ հայ­տա­րա­րու­թյուն ա­նե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն տվե­ցին, Պե­տե­նը հան­գիստ ու զուսպ ձևով ի­րեն ան­վա­նեց «Ֆրան­սիա­յի վա­հան, որն ու­զում էր իր եր­կիրն ա­զա­տել ա­մե­նա­վատ ել­քից»։ Իսկ դը Գո­լին Պե­տե­նը կո­չեց «ֆրան­սիա­յի սուր, ո­րը դր­սից իր ձեռ­քը վերց­րեց երկ­րի ա­զա­տագր­ման պայ­քա­րը»։
Պե­տե­նի դա­տը տևեց մինչև 1945 թ. օ­գոս­տո­սի 15-ը։ Վկա­նե­րին լսե­լուց և նրան վե­րագր­վող չա­րա­գոր­ծու­թյուն­նե­րի վա­վե­րա­կան ա­պա­ցույց­նե­րը ներ­կա­յաց­նե­լուց հե­տո մար­շա­լին մե­ղա­վոր ճա­նա­չե­ցին պե­տա­կան դա­վա­ճա­նու­թյան և թշ­նա­մուն հան­ցակ­ցե­լու մեջ։ Նրա նկատ­մամբ 13-ի դեմ 14 ձայ­նով մահ­վան վճիռ կա­յաց­վեց` զր­կե­լով ի­րա­վունք­նե­րից և ու­նեց­ված­քի բռ­նագ­րավ­մամբ։
Զա­նա­զան աղ­բյուր­նե­րում նշ­վում է, որ Գե­րա­գույն դա­տա­րա­նի վճի­ռը հրա­պա­րա­կե­լիս Պե­տե­նը մնում էր կա­տա­րե­լա­պես անխ­ռով ու կար­ծես թե ան­տար­բեր սե­փա­կան ճա­կա­տագ­րի հան­դեպ։ Մար­շալն ին­քը ցան­կա­նում էր, որ ի­րեն մա­հա­պատ­ժի են­թար­կեն որ­պես սպա­յի։ Իր խցում նա եր­կու օր սպա­սում էր հան­գու­ցա­լուծ­ման։ Սա­կայն օ­գոս­տո­սի 17-ին դը Գո­լը նե­րում շնոր­հեց իր նախ­կին հրա­մա­նա­տա­րին` գն­դա­կա­հար­ման մա­հա­պա­տի­ժը փո­խա­րի­նե­լով ցմահ բան­տար­կու­թյամբ։

Ճա­կա­տագ­րի հեգ­նան­քով Պե­տե­նին ու­ղար­կե­ցին Պի­րե­նեյ­նե­րում գտն­վող Պոր­տա­լե ամ­րո­ցը, որ­տեղ Վի­շիի վար­չա­կար­գը պա­հում էր իր քա­ղա­քա­կան ընդ­դի­մա­դիր­նե­րին։
Ե­րեք ա­միս հե­տո կա­լա­նա­վո­րին տե­ղա­փո­խե­ցին Ատ­լան­տյան օվ­կիա­նո­սի Ե կղ­զին, ո­րը գտն­վում էր Բրե­տա­նի ա­փից 20 կմ հե­ռա­վո­րու­թյան վրա։ Մո­տա­կայ­քում բնա­կու­թյուն հաս­տա­տեց նրա տի­կի­նը։ Դը Գո­լի ո­րոշ­մամբ նրան տր­վեց ա­մուս­նու հետ ա­մե­նօ­րյա մեկ­ժա­մյա տե­սակ­ցու­թյան ի­րա­վունք։ 1947 թ. Պե­տե­նի մեջ սկ­սե­ցին նկատ­վել ծե­րու­նա­կան թու­լամ­տու­թյան նշան­ներ։ 1949 թ. վեր­ջե­րին տա­րի­քին ոչ հա­մե­մատ ամ­րա­պինդ մար­շա­լի ա­ռող­ջու­թյունն սկ­սեց վա­տա­նալ։ Նա գրե­թե դա­դա­րեց մարդ­կանց ճա­նա­չե­լուց, տա­ռա­պում էր ան­մի­զա­պա­հու­թյու­նից և դժ­վա­րու­թյամբ էր տե­ղա­շարժ­վում ա­ռանց կողմ­նա­կի օգ­նու­թյան։

Ա­վե­լի մեղմ պայ­ման­ներ նրա տե­ղա­փոխ­ման հար­ցը կա­ռա­վա­րու­թյան մա­կար­դա­կով քն­նարկ­վում էր մոտ 1,5 տա­րի։ Միայն 1951 թ. հու­նի­սի վեր­ջին նա­խա­գահ Վեն­սան Օ­րիո­լը կար­գադ­րեց 95-ա­մյա ծե­րու­նուն տե­ղա­փո­խել նույն կղ­զու մաս­նա­վոր տուն, որ­տեղ նրան հս­կում էր քա­հա­նան։ 1951 թ. հու­լի­սի 23-ին, դա­տի սկզ­բից ու­ղիղ 6 տա­րի հե­տո, Պե­տե­նը վախ­ճան­վեց հի­վան­դա­նո­ցում։ Ֆրան­սիա­յի մար­շա­լի հա­մազ­գես­տով նրան թա­ղե­ցին Պոր Ժուան­վի­լի գե­րեզ­մա­նո­ցում։
Փա­րի­զի ռազ­մա­կան թան­գա­րա­նում կախ­ված է Պե­տե­նի` որ­պես Վեր­դե­նի հե­րո­սի դի­ման­կա­րը։ Նա դա­տա­պարտ­ված է դա­վա­ճա­նու­թյան հա­մար, բայց պահ­պա­նել է իր մար­շա­լա­կան մա­կա­նը և ֆրան­սիա­կան ա­կա­դե­միա­յի ան­դա­մու­թյու­նը։ Նրան մար­շալ են ան­վա­նում պաշ­տո­նա­կան փաս­տաթղ­թե­րում և պատ­մու­թյան դա­սագր­քե­րում։ 1966 թ., երբ տոն­վում էր Վեն­դե­նյան հաղ­թա­նա­կի 50-ա­մյա­կը, Ֆրան­սիա­յի նա­խա­գահ դը Գո­լը հրա­մա­յեց ծա­ղիկ­ներ դնել իր նախ­կին հրա­մա­նա­տա­րի գե­րեզ­մա­նին։ Չնա­յած հետ­մա­հու պա­տիվ­նե­րին, Պե­տե­նի ա­նու­նը, նոր­վե­գիա­ցի կո­լա­բո­րա­ցիո­նիստ­նե­րի պա­րագ­լուխ Վիդ­կուն Կվիս­լին­գի ան­վան հետ, Ֆրան­սիա­յում և ամ­բողջ Եվ­րո­պա­յում դար­ձել է նախ և ա­ռաջ դա­վա­ճա­նու­թյան խոր­հր­դա­նիշ։

Газета.ru-ից թարգ­մա­նեց
Հրանտ ՎԱՐ­ԴԱ­ՆՅԱ­ՆԸ

Մեկնաբանություններ