Կորսված Վանի ու վերագտնված ճակատագրի կերպարվեստը

Խորհրդային տարիների հայ գեղանկարչության մեջ իր ինքնօրինակ ձեռագիրն է հաստատել ՀՄԱՅԱԿ ԱՎԵՏԻՍՅԱՆԸ, ում արվեստում կերպավորվել են ծննդավայր Վանը, որին նա հարկադրված հրաժեշտ է տվել հինգ տարեկան հասակում, գաղթի ու սպանդի հիշողությունները` դաջված ահաբեկված մանկան հայացքում, իրենց ազգային նկարագիրն ու պայքարի պաթոսը կրող հայ զինվորը, աշխատավորը, շինականն ու մտավորականը, նոր կյանքի սեփական բանաձևը առաջադրող երիտասարդ սերունդն ու երիտասարդ հայրենիքը, հարազատ բնաշխարհն ու դրան ներդաշնակորեն միաձույլ ազգային ճարտարապետությունը` հիմնականում վեհանիստ եկեղեցիների տեսքով:
2012-ին լրացավ գեղանկարչի 100-ամյակը: Հոբելյանի առթիվ նրա դուստրերի` Անահիտ և Արմենուհի Ավետիսյանների ձեռնարկած մի շարք ոգեկոչումների շարքում առանձնանում է Հմայակ Ավետիսյանի աշխատանքների համահավաք ալբոմի տպագրությունը, որն ի մի է բերել նկարչի բոլոր տարիների տարբեր ժանրերի նկարների վերատպությունները, կյանքի և ստեղծագործության նշանավոր տարեթվերի համառոտ պատկերը, մատենագիտական տվյալներ, ինչպես և արվեստագետի թողած ժառանգության վերաբերյալ իր նշանավոր ժամանակակցի` Հայաստանի ժողովրդական նկարիչ Էդվարդ Իսաբեկյանի և դստեր` Արմենուհի Ավետիսյանի վերլուծական ակնարկները:
«Ներկերը ծեփում էր հաստ շերտով` գույնի ծայրագույն հագեցվածությամբ օխրաները խառնելով սևի, ուլտրամարինի հետ… Թանձր էր նկարում, ինչպես իր մտքերն էին թանձր, խառնիխուռն տագնապով: Իսկական գեղանկարիչ էր, և նկարներից ձեթի առատությունն էր ծորում` հյութեղ, լիարյուն, զարկերակի ռիթմով արված, ոչ` խելքին զոռ տալով, ոչ` դուր գալու ճիգով, այլ ջղայնացնելու, բարկացնելու, շոյելու համար»,- կարդում ենք Է. Իսաբեկյանի վերլուծականում:
Գրքի հեղինակ, կազմող և թարգմանիչ, փիլիսոփայական գիտությունների թեկնածու, արվեստաբան Արմենուհի Ավետիսյանն էլ, զավակի ջերմությամբ ու մասնագետի սթափությամբ այսպես է բնորոշում մարդ և գեղանկարիչ Հմայակ Ավետիսյանին. «Հիմնարար ուժը, որը դրդել է նկարչին ստեղծագործելու, բարձրագույն իմաստը, հանուն որի նա ստեղծել է իր կտավները, սերն է կյանքի, ազատության, արդարության և, ամենագլխավորը` մարդու նկատմամբ: Նկարիչն ասել է. «Իսկական արվեստի արդյունքը միշտ էլ բարոյական է»: Ողջ կյանքում հավատարիմ մնալով այդ սկզբունքին` Հմայակ Ավետիսյանը թողեց համամարդկային հնչեղության գեղարվեստական ժառանգություն»:
Հմայակ Ավետիսյանի ալբոմը յուրօրինակ առձեռն պատկերասրահ է, որի շնորհիվ կարելի է լիարժեք պատկերացում կազմել ոչ միայն նկարների հեղինակի վարպետության, այլև իր ապրած ժամանակների ու տրամադրությունների մասին: Անցյալի առօրյայից ¥ի դեպ, այսպես է վերնագրված նկարչի 1960-ին արված կտավը, որ գաղթ ու կոտորած տեսած մանկան ապրումների խտացումն է¤ պոկված այս հուշ-պատառիկը ունի խիստ մերօրյա հնչողություն և նախերգանք-հիշեցումն է մոտալուտ դաժան տարելիցի` Հայոց մեծ եղեռնի 100-ամյակի: Այս թեմային համարձակ ու իր ապրած ժամանակների համար անտրամաբանական անդրադարձները գերակշռող են Հմայակ Ավետիսյանի կերպարվեստում:

Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»

Մեկնաբանություններ