Ինքնալուծարված Արցախ

Արցախի Հանրապետությունը հունվարի 1-ից դադարեցնում է իր գոյությունը:

Արցախի 5-րդ և վերջին նախագահ Սամվել Շահրամանյանը հրամանագիր է ստորագրել, որով մինչև 2024 թ. հունվարի 1-ը ամբողջովին լուծարվում է պետական համակարգը։

Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը դադարում է գոյություն ունենալ։

Հրամանագիրը ուժի մեջ մտնելուց հետո հաջորդելու է՝ ԼՂ-ի հայ բնակչությանը Ադրբեջանի կողմից ներկայացված վերաինտեգրման պայմաններին ծանոթացումը՝ վերջիններիս կողմից անկախ և անհատական որոշում կայացնելու նպատակով։

Արցախի հայ բնակիչների «ինտեգրացիայի» համար Ադրբեջանն աշխատանքային խումբ է ստեղծել, որը զբաղվելու է տեղի հայերի իրավական կարգավիճակի հաստատմամբ։

Այդ նպատակով հանձնարարական է տրվել հաշվառել Արցախի հայերին և այն իրագործելու համար օգտագործելու են էլեկտրոնային գրանցման պորտալ։

Նախնական գրանցումը թույլ կտա արցախցիներին օգտվել, այսպես կոչված «պետական ծառայություններից»։

Հաշվառման համար արցախահայությանը ներկայացրել են կոնտակտային տվյալներ և պարզաբանել հայտերի լրացման կարգը։

Իսկ մինչ այդ, Ալիևի օգնական Հիքմեթ Հաջիևը վստահեցնում է, որ «Ադրբեջանը որևէ մեկին չի ստիպում հեռանալ Ղարաբաղից, որ այս պահին հայերը հեռանում են սեփական ցանկությամբ և որ նրանք պատրաստ են ապահովելու Ղարաբաղի հայերի անվտանգությունն ու իրավունքները»:

Ալիևն էլ իր հերթին ԱՄՆ Պետդեպին խոստացել է, որ «Արցախում այլևս ռազմական գործողություններ չեն լինի, և որ կընդունի Արցախում ԱՄն դիտորդական առաքելությունը»:

Կարծում եմ ամեն ինչ պարզ է:

Ինչ վերաբերում է Արցախի նախագահի ստորագրած հրամանգրին.

ենթադրելի է, որ Արցախի նախագահ Սամվել Շահրամանյանն Արցախի գոյությունը դադարեցնելու մասին հրամանագիրն ընդունել է սպառնալիքի ու ճնշման տակ և դա ստորագրելու դիմաց Ադրբեջանը հավանաբար ինչ-ինչ երաշխիքիներ կամ խոստումներ է տվել:

Բայց այստեղ կա մի մեծ բայց.

անգամ եթե չլիներ ճնշում կամ սպառնալիք, միևնույն է՝ նման որոշումը իրավաչափ չէ:

Նախ՝ Շահրամանյանը Արցախը լուծարելու հրամանագիր ստորագրելու իրավասություն չունի:

Դա կարող էր անել բացառապես Արցախի ԱԺ-ն:

Որպես իր հրամանագրի հիմնավորում Սամվել Շահրամանյանը հիշատակել է Արցախի Հանրապետության Սահմանադրության 93-րդ հոդվածը, որտեղ, սակայն չկա որևէ հիշատակում այն մասին, որ հանրապետության նախագահն ունի Արցախի Հանրապետությունը լուծարելու լիազորություն:

Եվ առհասարակ՝ Արցախի Հանրապետության որևէ պաշտոնատար անձ, ինչպիսի պաշտոն էլ նա զբաղեցնի, չի կարող ընդունել Արցախի Հանրապետությունը լուծարելու մասին փաստաթուղթ:

Հետևաբար՝ Սամվել Շահրամանյանի ստորագրած հրամանագիրը ապօրինի է և չի կարող առաջացնել որևէ իրավական հետևանք:

Նման հրամանագիրը չունի ո՛չ քաղաքական, ո՛չ էլ առավել ևս իրավական որևէ հիմնավորում:

Մանավանդ, որ նա այն ստորագրել է գոյաբանական սպառնալիքի տակ:

Այդ սպառնալիքի փաստը հստակ արտացոլվում է իր իսկ հրամանագրում.

«հաշվի առնելով ստեղծված ռազմաքաղաքական ծանր իրավիճակը և ելնելով ԼՂ ժողովրդի ֆիզիկական անվտանգության և կենսական շահերի ապահովման առաջնահերթությունից»:

Այսինքն՝ Արցախի Հանրապետության գոյությունը դե ֆակտո դադարել է ագրեսիայի արդյունքում:

Այնպես որ՝ մի թղթի կտորով հանրապետություն չի լուծարվում:

Սա աբսուրդ է ու նոնսենս:

Բայց և սա, լինի օրինական թե ոչ՝ համենայն դեպս, մեր դառը իրականությունն է, որի հետ մենք բոլորս արդեն իսկ առերեսվել ու համակերպվել ենք:

Համաշխարհային նորագույն պատմության մեջ չի եղել այս կարգի դեպք, որ պետությունը ինքնորոշվի, 30 տարի անկախ ապրի, ունենա բոլոր ինստիտուտներն ու կայացնի ինքնալուծարման որոշում։

Մեզանից շատերի համար այս օրը շատ ավելի ծանր է, քան անգամ կապիտուլյացիայի օրը։

Որովհետև եթե կապիտուլյացիայից հետո ինչ-որ բան մնաց, այսօր արդեն դա էլ չկա։

Ընդամենը 5 տարի պահանջվեց՝ 5 հազար տարի գոյություն ունեցած ու ինքնորոշված երկիրը հանձնելու համար և մեկ օր ու մի մարդ, իր մի ստորագրությամբ, որ ավատական ակտով պետականության վախճան գուժի:

Արցախը դիմացավ սելջուկ թուրքերի, մոնղոլների արշավանքներին, ցարական Ռուսաստանի տիրապետությանը, խորհրդային տարիներին Ադրբեջանի տիրապետությանը, բայց այսօր՝ ընկավ:

Իսկ թե ինչու՞ ստորագրվեց այդ հրամանագիրը։

Որովհետև 30 տարի հետո, ամենից դժվար պահին մնաց մենակ ու անպաշտպան:

Արցախը օրհասական պահին չստացավ որևէ աջակցություն Հայաստանի Հանրապետությունից, չստացավ անհրաժեշտ աջակցություն ռուս խաղաղապահներից, չստացավ որևէ աջակցություն աշխարհի և ոչ մի երկրից, կանգնեց փաստի առաջ՝ հանձնվել, թե ոչնչանալ, 120 հազար քաղաքացիների սպանվելու առաջ և կայացրեց այդ որոշումը։

Բայց դա այլևս կարևոր չէ… իրականությունը արդեն այլ է, հազար ու մի հնարավորություններն էլ՝ մսխված:

Այնպես որ, այս պահին ամեն ինչ կորսված է:

ՈՒզում եք դավաճաններ փնտրեք, ուզում եք հերոսներ, իմաստ չունի, շա՜տ ուշ է: Արցախը Նախիջևանի ճակատագրին արժանացավ:

Արցախը հայաթափվեց:

Երևանի մայթերն առայժմ ապահով են, հիմա էլ կարող եք դուրս գալ ու գոռալ՝ Ա՜Ր-ՑԱ՜Խ, Ա՜Ր-ՑԱ՜Խ…

Բայց արդեն Երևանից Արցախը փրկելն անհնար է ու անօգուտ:

Մենք հայրենիք ենք կորցնում:

Ինչպես միշտ:

Ինչպես բոլոր ժամանակաշրջաններում:

Ինչպես միշտ՝ մեր խելքի պատճառով:

Երկիր-դրախտավայրը նվիրվեց քոչվոր թշնամուն:

Արցախը մեր հայրենիքի դուռն ու դարպասնն էր, որը բացվեց թշնամու առաջ:

Ասում էիք՝ «Արցախը հանձնենք, որ լավ ապրենք»…

Հիմա տեսնեմ, թե ինչպես ենք ապրելու։

Դուք այս հանձնումներով Ադրբեջանին էլ ավելի մոտեցրեցիք՝ «Արևմտյան Ադրբեջան» թեզին։

Արցախցին գաղթելու տեղ ուներ, եկավ Հայաստան:

Հիմա մտածենք՝ մե՞նք բոլորովս ուր ենք փախչելու, մանավանդ, որ մեր պետության ղեկին հանձնողներ են, ոչ թե նվաճողներ կամ երկիր պահողներ:

Արցախը լուծարեցին, իբր որ 3 միլիոն ժողովուրդը փրկվի:

Իսկ արդյոք վաղը Հայաստանի որևէ մարզ չե՞ն տալու, որ մնացածը փրկեն և այդպես շարունակ:

Նստենք սպասենք, թե երբ է թուրքի ախորժակը փակվելու՞․

չի՛ փակվելու…

Ինչու՞ պետք է փակվի, երբ տվողը տալիս է:

Ինչևէ, առանց հուզմունքի ու ցասման հնարավոր չէ խոսել այն սարսափելի իրողության մասին, որի ականատեսն է մեր սերունդը:

ՈՒ դա տեղի է ունենում Հայաստանի իշխանությունների լռելայն

համաձայնությամբ, իսկ գործնականում՝ թուրք, ռուս ու ադրբեջանցի գործընկերների հետ համատեղ նախաձեռնությամբ։

Հայության գիտակից հատվածն արդեն տվել է ազգակործան այս քաղաքականության պատասխանատուների իր գնահատականը։

Անշուշտ, թե՛ գալիք սերունդները և թե՛

պատմությունը կտան այս ամենի գնահատականը։

Իսկ գալիք սերունդը իրավունք ունի չներելու մեզ:

Ստեղծված իրավիճակում սարսափելին ոչ միայն այն է, որ պետականակործան նույնատիպ զարգացումներ կարող են ծավալվել նաև Հայաստանի հանդեպ, այլ այն, որ հայաստանցիների մի ստվար զանգված կործանարար այս զարգացումներին վերաբերվում է բացարձակ անտարբերությամբ, որպես իր հետ որևէ առնչություն չունեցող երևույթի։

Այս անտարբերությունն ամենավտանգավորն է ու ճանապարհ է հարթում ազգովի դեպի կառափնարան:

Լա՛վ, էլ ի՞նչ արհավիրք պետք է գա մեր գլխին, էլ ի՞նչ փորձանքի պետք է հանդիպենք, որ սթափվենք, խելքի գանք:

Ամեն դեպքում քանի մենք կանք, Արցախը կա:

Արցախը շարունակելու է գոյություն ունենալ իր տեղում՝ իր պատմությամբ, իր մշակութային արժեքներով, որպես հայկական հազարամյա հող։

Անկախ այն բանից, թե ինչ է տեղի ունենում այս պահին, Արցախում մնում է թե՛ մշակութային ու պատմական և թե՛ գույքային ժառանգությունը, որը պատկանում է միայն և միայն Արցախի ժողովրդին, և որի վրա որևէ հավակնություն չի կարող ունենալ ոչ ոք։

Արցախից բռնի տեղահանված քաղաքացիները շարունակում են հանդիսանալ իրենց տների, հողատարածքների, այգիների, մնացյալ գույքի տերերը, և այդ ամենը երաշխավորված է փաստաթղթերով, սեփականության իրավունքով։

Արցախն իր ամեն անկյունով, իր բոլոր մշակութային, պատմական, բնության հուշարձաններով և մյուս արժեքներով շարունակում է պատկանել Արցախի ժողովրդին՝ անկախ այս պահին կատարվողից, և Ադրբեջանն ամենևին չպիտի մարսի իր ձեռքի գործ հանդիսացող այս բռնի զանգվածային գաղթը։

Արցախի էջը ոչ միայն փակված չէ, այլև մտնում է նոր փուլ՝ նոր պայմաններով։

Դավիթ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

Մեկնաբանություններ