ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵՆ ԵՎ ՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍՈՑԻԱԼ-ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ

Տարիներ շարունակ տարվա գլխավոր ֆինանսական փաստաթուղթը` պետական բյուջեն, ներկայացվում է հանրությանը հիմնական մակրոտնտեսական ցուցանիշներով, նախորդ տարիների հետ դրանց համեմատականներով, ինչը խիստ կարևոր է, սակայն հասարակ մարդու, ոչ տնտեսագետի համար մնում է անհասկանալի կամ լավագույն դեպքում խորհրդավոր մի երևույթ: Միաժամանակ, ոմանք փորձում են այն քաղաքականացնել, ավելին` պիտակներ և անուններ կպցնել: Պատճառը մեկն է. բավարար պարզությամբ չի ներկայացվում հասարակության բոլոր անդամների և պետական ու մասնավոր հատվածի համար առանցքային նշանակություն ունեցող պետության տնտեսական ու սոցիալական քաղաքականության հիմնական ուղղությունների էությունը:
Այս անգամ տարվա կարևորագույն փաստաթղթի վերլուծությունը մտադիր ենք սկսել հենց սոցիալ-տնտեսական քաղաքականության հիմնական ուղղություններից, հաշվի առնելով, որ պետական բյուջեն հենց երկրի զարգացման պետական ծրագիրն է` մեկ տարվա կտրվածքով:
Հատկանշական է, որ նոր բյուջեն միտված պետք է լինի տնտեսական ճգնաժամի հետևանքները թոթափելուն և տնտեսության մեջ աշխուժությանը նպաստելուն, ուստի կարևոր է մակրոտնտեսական կայունության պահպանումը` ապահովելու կայուն հետճգնաժամային տնտեսական աճ: Կարևորվում են նաև տնտեսական աճն ապահովելու համար լրացուցիչ խթանների բացահայտումն ու ներդրումը` զուգահեռաբար իրականացնելով զարգացմանն ուղղված արդեն իսկ մեկնարկած բարեփոխումները:
Տնտեսական միջավայրի աշխուժության համար առանձնահատուկ նշանակություն ունեն տնտեսության բազմազանեցումն ու արտահանման կարողության ընդլայնումը, որոնք կարող են էապես բարձրացնել երկրի տնտեսության մրցունակությունը: Հետևաբար, համաշխարհային տնտեսական զարգացումներով պայմանավորված նոր մարտահրավերներին դիմակայելու և տնտեսության հետճգնաժամային զարգացումն ապահովելու նպատակով կառավարության տնտեսական քաղաքականության առաջնահերթ միջոցառումներից կարևոր է առանձնացնել գործարար և ներդրումային միջավայրերի բարելավման, հատկապես ձեռնարկատիրության զարգացման, կորպորատիվ կառավարման մշակույթի արմատավորման և տնտեսավարողների ծախսերի նվազեցման խնդիրները: Այս ամենին զգալիորեն կարող է նպաստել վերազգային ընկերությունների ներգրավման գործընթացը` հաշվի առնելով դրանց առանցքային նշանակությունը նոր տեխնոլոգիաների փոխանցման, իրացման շուկաների ընդլայնման և աշխատանքի բարձր արտադրողականության ապահովման գործում:
Հաշվի առնելով այս տարվա առաջին ինն ամիսների արտահանման առաջանցիկ տեմպերը ներմուծման տեմպերի համեմատ, կենսական անհրաժեշտություն է հատկապես երկրի արտաքին տնտեսական ոլորտում արդյունավետ քաղաքականության իրականացումը: Առավել ևս այն կարևորվում է ԱՊՀ տարածքում միասնական տնտեսական տարածքի ձևավորման պայմաններում: Մյուս կողմից հարկ կլինի նոր թափ հաղորդել այլ տարածաշրջանների երկրների հետ կապերի զարգացմանը: Մեզ համար առանձնահատուկ կարևորություն ունի Եվրամիության հետ խոր և համապարփակ ազատ առևտրի համաձայնագրի ստորագրման բանակցությունների մեկնարկի համար անհրաժեշտ միջոցառումների իրականացումը: Մեր համոզմամբ` հայ գործարարները բավարար չափով չեն օգտվում ԵՄ «Արտոնությունների ընդհանրացված և համալրված համակարգ» արտոնյալ առևտրային ռեժիմից, ինչը հնարավորություն կընձեռեր արտաքին շուկաներն ավելի մատչելի դարձնելու հայրենական արտադրողների համար և պաշտպանելու նրանց շահերը Հայաստանում ու արտերկրում:
Ակնհայտորեն վերջինս ոչ միայն արտաքին, այլև ներքին տնտեսական քաղաքականության լուրջ խնդիր է: Մասնավորապես, զգալի աշխատանքների կարիք է զգացվում տնտեսական մրցակցության և սպառողական շուկաների ոլորտներում` սպառողական շուկայում հավասար մրցակցային դաշտի ապահովման, սպառողների շահերի պաշտպանության գործուն համակարգի ձևավորման, գործարար էթիկայի կանոնների ու ստանդարտների ներդրման, ՏԻՄ-երի կողմից իրականացվող հսկողության գործառույթների արդյունավետության բարձրացման և այլ առումներով:
Տնտեսական անվտանգության և դրա կարևորագույն բաղադրիչի` պարենային անվտանգության ապահովման տեսանկյունից առանցքային նշանակություն ունի որակի ազգային ենթակառուցվածքի վաղուց հասունացած վերափոխումը, որի նպատակը տեխնիկական կանոնակարգերի, ստանդարտացման, չափագիտության, հավատարմագրման, փորձարկման, տեխնիկական հսկողության, սերտիֆիկացման և շուկայի վերահսկողության ազգային ընթացակարգերի արդիականացումն է` ներքին և արտաքին բնույթի խնդիրներին լավագույնս ծառայելու համար: Բնականաբար, աշխատանքներ պետք է տարվեն նաև ոլորտը կանոնակարգող օրենքների արդիականացման ուղղությամբ, որոնք միտված պետք է լինեն տնտեսավարող սուբյեկտների վարչական բեռի կրճատմանը և սպառողների շահերի պաշտպանության մակարդակի բարձրացմանը: Միաժամանակ, կարևոր է շարունակել աշխատանքները սպառողական շուկայում արտադրանքի և ծառայությունների որակի միջազգային ISO և եվրոպական CEN ստանդարտների ուղղակի կիրառման և չկանոնակարգվող բնագավառներում որակի ապահովման պետական քաղաքականության ձևավորման ուղղությամբ:
Հաշվի առնելով երկրում գիտելիքահենք տնտեսության ձևավորման անհրաժեշտությունը, մտավոր սեփականության ոլորտում հարկ կլինի շարունակել բնագավառը կարգավորող օրենսդրական դաշտի կատարելագործումը` այն Եվրահանձնաժողովի ընդունած օրենսդրությանը համապատասխանեցնելու նպատակով, ինչպես նաև նոր որակի արդյունաբերական քաղաքականության իրականացումը և ինովացիաների կիրառման համակարգեր` արդի, մրցունակ տեխնոլոգիաների կիրառման, ինչպես նաև մարդկային կապիտալի շարունակական զարգացման ապահովմամբ:
Այս տարվա ապրիլին հանրապետության նախագահի կողմից գործարարներին արված առաջարկն իրականություն դարձնելու նպատակով անհրաժեշտ է ներդնել նոր գործիքներ, դրանց միջոցով հասցեական և նպատակային օժանդակություն ցուցաբերելով զարգացման ծրագրեր իրականացնող ընկերություններին, այդ թվում` հարկային արտոնությունների տրամադրման միջոցով: Ի դեպ, այս տարի կառավարությունն առաջին անգամ բարձրաձայնեց հարկային արտոնությունների անհրաժեշտության մասին, որին դեմ են եղել նախորդ գրեթե բոլոր կառավարությունները: Առանց դրանց, մեր համոզմամբ, հնարավոր չէ զարգացնել երկրի մրցունակությունն ապահովող որևէ բնագավառ, այդ թվում տեղեկատվական և բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտը, որտեղ պետք է ամեն ինչ արվի` ընտրված թիրախային ՏՏ շուկաներում Հայաստանն առաջատար երկիր դարձնելու, ինչպես նաև զարգացած և առաջադեմ տեղեկատվական հասարակություն ու գիտելիքների վրա հիմնված տնտեսություն ունենալու ուղղությամբ: Հենց այս տեսանկյունից արժե դիտարկել գիտելիքահենք տնտեսության ենթակառույցների զարգացմանն ուղղված նախաձեռնությունները ինովացիոն տնտեսության ձևավորման մեկնարկային ռազմավարության շրջանակներում: Հիշեցնենք, որ միջուկային բժշկության ծրագրի շրջանակներում հաջորդ տարի նախատեսվում է իրականացնել ռադիոիզոտոպների արտադրությունը կազմակերպելու նպատակով ստեղծված ռադիոիզոտոպների արտադրության կենտրոնի կառուցման, այդ գործում արտասահմանյան ներդրողների ներգրավման, ինչպես նաև բուհերում միջուկային բժշկության ոլորտի մասնագետների պատրաստման գործընթացների կազմակերպման աշխատանքներ: Մյուս կողմից, ժամանակն է կյանքի կոչելու Գյումրու տեխնոպարկի ծրագիրը, Արևելյան Եվրոպայի, Հարավային Կովկասի և Կենտրոնական Ասիայի Մոբայլ ծրագրերի տարածաշրջանային լաբորատորիայի ծրագիրը: Այս ոլորտում, ինչպես նաև երկրի տնտեսության մնացած ճյուղերում կարևոր է փոքր և միկրո ձեռնարկատիրության զարգացումը: ՓՄՁ ոլորտի զարգացման պետական աջակցության նպատակը պետք է լինի արտահանման կողմնորոշմամբ և ինովացիոն ներուժով կառույցների զարգացման խթանումը: Այդ առումով կարևորվում են նորարարությունների և ժամանակակից տեխնոլոգիաների ներդրմանն աջակցությունը, արտահանման հնարավորությունների ընդլայնումը, գործող և սկսնակների ձեռներեցությամբ զբաղվելու հնարավորությունների ընդլայնումը, մասնավորապես` կանանց, ինչպես նաև աշխատաշուկայում անմրցունակ խմբերի, հատկապես սահմանափակ կարողություններով անձանց համար` նախապատվություն տալով ՀՀ մարզերում, հատկապես հեռավոր և սահմանամերձ բնակավայրերում գործող և սկսնակ ՓՄՁ սուբյեկտներին:
Մեր համոզմամբ, կարևոր են ինչպես նոր նախաձեռնություններն ու ծրագրերը, այնպես էլ արդեն սկիզբ առած ծրագրերի հետևողական զարգացումը: Վերջին տարիների ձեռքբերումներից զբոսաշրջության ոլորտում չի կարելի շրջանցել հատկապես երկրի հարավում ունեցած որոշակի ձեռքբերումները: Միաժամանակ, ակնկալվելու է կառավարության աջակցությունը` Ջերմուկ քաղաքի զարգացման ռազմավարության, «Տաթև» զբոսաշրջային կենտրոնի զարգացման, ինչպես նաև Սևանա լճի ափին բարձրլեռնային մարզական կենտրոնի հիմնման ծրագրերի պատշաճ իրականացմանը: Իսկ ոլորտի զարգացումն անհնար է պատկերացնել առանց համաշխարհային զբոսաշրջային շուկայում Հայաստանի` որպես զբոսաշրջության համար գրավիչ և բարենպաստ երկրի նկարագրի պետական աջակցությամբ գովազդմանը: Ընդսմին, պետք է ձգտել զբոսաշրջային արդյունքի մրցունակության բարձրացմանը` առանց բացառության երկրի բոլոր մարզերում, ճիշտ այնպես, ինչպես տնտեսության մյուս ճյուղերի զարգացումը` ապահովելու երկրի բոլոր բնակավայրերի համաչափ զարգացումը:
Թաթուլ ՄԱՆԱՍԵՐՅԱՆ
Պրոֆեսոր

Մեկնաբանություններ