«ՁԵՎԱՓՈԽՎԱԾ ԳԵՆԸ ՏԱՐԱԾՎԵԼ Է ՄԻՆՉԵՎ ՀԱՅԵՐԻ, ՀՐԵԱՆԵՐԻ ԵՎ ԱՐԱԲՆԵՐԻ ԱՌԱՆՁԻՆ ԷԹՆՈՍՆԵՐ ԴԱՌՆԱԼԸ»

Վերջին տասը տարում ՀՀ-ում նկատելիորեն ավելացել է պարբերական հիվանդությամբ (ՊՀ) տառապողների թիվը: Այս մասին մեր թղթակցի հետ ունեցած զրույցում նշել է «Արմենիա» բժշկական կենտրոնի աղեստամոքսային տրակտի և պարբերական հիվանդությունների բաժանմունքի վարիչ ԳԱՅԱՆԵ ՄԱՆՈՒՇԱԿՅԱՆԸ: Նրա խոսքերով, այդ հիվանդության ամենաբարձր ցուցանիշները գրանցվել են հատկապես Գեղարքունիքի և Շիրակի մարզերում, որոնց բնակիչները ծագումով հիմնականում մշեցիներ կամ ալաշկերտցիներ են. Երևանում այդ հիվանդությամբ հաշվառվածների թիվը ներկայումս անցնում է 7000-ից:
«Ժողովրդական լեզվով` «հայկական», «երևանյան», իսկ եվրոպական գրականության մեջ` «միջերկրածովային ընտանեկան տենդ» անվանվող հիվանդությունը, որը դասվում է ժառանգական հիվանդությունների շարքին և փոխանցվում սերնդեսերունդ, կես դար հետո հանրապետության բնակչության մեջ հնարավոր է համակի բնակչության 30 տոկոսին, քանի որ ՀՀ-ում ամեն 5-րդ անձը հետերոզիգոտ գենի կրող է, -նշում է մասնագետը:- ՊՀ-ն, որի պատճառներն ու զարգացման մեխանիզմները դեռևս լիովին բացահայտված չեն, հայերից բացի, տարածված է նաև հրեաների ու արաբների մոտ, որոնց նախնիները հազարամյակներ շարունակ կողք կողքի ապրել են Միջերկրական ծովի ավազանի արևելյան հատվածում: Վերոհիշյալ ազգերի մեջ հիվանդության մուտանտ գենի առաջացմանն ու տարածմանը հավանաբար նպաստել են նաև տարածքի աշխարհագրական, բնակլիմայական և կենսաբանական գործոնները, չնայած ամերիկացի հայտնի գիտնական Դանիել Կաստները համոզված է, որ ձևափոխված գենը տարածվել է մինչև հայերի, հրեաների և արաբների առանձին էթնոսներ դառնալը»:
«Հիվանդության գենը կրող ծնողների մոտ հիվանդ երեխա ունենալու հավանականությունը 25 տոկոս է, նրանցից մեկի հիվանդ լինելու և մյուսի մոտ գենի առկայության դեպքում` 50 տոկոս: Իսկ եթե երկու ծնողներն էլ հիվանդ են ՊՀ-ով, ապա ընտանիքում բոլոր երեխաները ծնվում են այդ հիվանդությամբ: Ներկայումս հայտնաբերվել և որոշվել են MEFV գենի 50-ից ավելի մուտացիաներ (առանձնյակներ): ՀՀ գենետիկական լաբորատորիայում ներկայումս որոշվում է գենի 12 մուտացիա: Այն դեպքերում, եթե նույնիսկ մուտացիա չի հայտնաբերվում և հաստատվում է համապատասխան կլինիկական դրսևորում, հիվանդությունը չի ժխտվում», - ասում է Գ. Մանուշակյանը: Նրա խոսքերով, սերնդաշարունակության մեջ ՊՀ-ի ժառանգաբար ներթափանցումը կանխարգելելու նպատակով անհրաժեշտ է, որ բժշկական հետազոտություն անցնեն ամուսնացող այն զույգերը, որոնց ազգականներից որևէ մեկի մոտ առկա է այդ հիվանդությունը: Կանխարգելման նախապայման է նաև արյունակից հարազատների ամուսնության անթույլատրելիությունը, որի անտեսման պարագայում բարձրանում է ինչպես ժառանգական հիվանդություններով, այնպես էլ ՊՀ-ով հիվանդանալու վտանգը:
«Հիվանդության կլինիկական առաջին դրսևորումը մեծ մասի (60 տոկոսի) մոտ սկսվում է մանկական վաղ տարիքում, 35 տոկոսի մոտ` սեռական հասունացման սկզբնական շրջանում, 5 տոկոսի մոտ` 25-30 տարեկանում: Հիվանդության նոպան երբեմն դժվար է լինում դիֆերենցել վիրաբուժական «սուր որովայն» ախտորոշումից, որի ժամանակ երբեմն կատարվել են անհիմն վիրահատություններ` հեռացվել են որդանման ելունն ու լեղապարկը», - նշում է Գ. Մանուշակյանը:
«Հիվանդությունն արտահայտվում է որովայնի կամ կրծքավանդակի պարբերաբար կրկնվող սուր ցավերով, որոնց ուղեկցում է բարձր ջերմությունը: Որոշ դեպքերում հիվանդների մոտ դիտվում է հոդային համախտանիշ (հոդացավ, այտուց, շարժումների սահմանափակում): Նոպաների հիմքում ընկած է շճաթաղանթների ասեպտիկ բորբոքումը, որը ծագում է ինքնաբերաբար, տարբեր հաճախականությամբ և վերանում 2-3 օրվա ընթացքում: Դրանից հետո հիվանդներն իրենց լիովին առողջ են զգում: Հղիության շրջանում կանանց մոտ ՊՀ-ի նոպաները, որպես կանոն, վերանում են, իսկ ծննդաբերությունից հետո վերսկսվում», - ասում է Գ. Մանուշակյանը:
«ՊՀ-ի հետագա բարդացումը ամիլոդիոզն է, որը ժամանակին չբուժելն առաջացնում է երիկամային քրոնիկ անբավարարություն: Ամիլոդիոզի կանխարգելման ամենաարդյունավետ միջոցը կոլխիցինային թերապիան է: Կոլխիցին դեղամիջոցի հիմքում ընկած է Colhicum Speciosum խոտաբույսի սերմերից պատրաստված նյութը, որն ունի հակաբորբոքային, ցավազրկող և օգտակար այլ հատկություններ: Հիվանդն այն պետք է օգտագործի ախտորոշումից անմիջապես հետո` ամեն օր, բժշկի նշանակած դեղաչափով: Նշված դեղամիջոցի ընդունման դեպքում հիվանդների 90 տոկոսի մոտ նոպաները վերանում են, 5-10 տոկոսի վրա ազդում է մասնակիորեն, սակայն բոլոր դեպքերում դրա օգտագործումը ՊՀ-ով հիվանդների համար պարտադիր է` ամիլոդիոզի և հետագա բարդություններից խուսափելու համար: Այն դեպքում, երբ կոլխիցինաթերապիան արդյունավետ չէ, կարելի է օգտագործել կենդանական և բուսական ծագմամբ արտասահմանյան ռեմիկետ, անակինրա անվանումով պատրաստուկներ, որոնք, սակայն, դժվարամատչելի են մեր երկրում», -ասում է Գ. Մանուշակյանը:
Հիվանդության հաճախակի նոպաները կանխելու համար կարևոր է նաև սնունդը: ՊՀ ունեցողները անհրաժեշտաբար պետք է սահմանափակեն օգտագործվելիք սննդի մեջ եղած ճարպերի, ածխաջրատների, շաքարային նյութերի և աղի քանակը: Սնունդը պետք է պարունակի նորմալ քանակությամբ լիարժեք վիտամիններով, ճարպանյութերով հարուստ կենդանական սպիտակուցներ, միկրոտարրեր, որոնցով առատ են հատկապես բանջարեղենն ու մրգերը: ՊՀ ունեցողներին խորհուրդ է տրվում տարեկան մեկ-երկու անգամ ենթարկվել հետազոտության, օրական երկու անգամ պարտադիր ընդունել կոլխիցին դեղամիջոցը:
Նշենք, որ «Արմենիա» բժշկական կենտրոնի (տնօրեն` Գրիգոր Գրիգորյան) աղեստամոքսային տրակտի և պարբերական հիվանդությունների բաժանմունքը, որտեղ վերջերս ավարտվել են վերանորոգման աշխատանքները, դեռևս երջանկահիշատակ պրոֆեսոր Վիլեն Հարությունյանի ժամանակից (1996 թ.) ՊՀ կենտրոն է: Արդեն ժամանակի չափորոշիչներին համապատասխան անհրաժեշտ սարքավորումներով և դեղամիջոցներով հագեցած բաժանմունքում ախտորոշվում, բարձրակարգ բուժօգնություն է ստանում տարեկան ավելի քան 1600 մարդ, որից 8,4 տոկոսը` ՊՀ-ով տառապողներ: Կից ստեղծվել ու գործում են լաբորատորիա և ախտորոշիչ ծառայություն: Կենտրոնը նաև Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական և «Հայբուսակ» համալսարանների ուսումնական բազա է, որտեղ փորձառու մասնագետների և դասախոսների օգնությամբ ուսումնական պրակտիկա են անցնում և հմտանում ուսանողներն ու օրդինատորները: Կառույցը դոցենտ Գագիկ Հակոբյանի գլխավորությամբ իր գիտական հոդվածները եվրոպական, ամերիկյան բժշկագիտական ամսագրերում զետեղելուց բացի, շարունակում է համագործակցությունը նաև այդ երկրների ՊՀ կենտրոնների հետ:
Հասմիկ ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

Մեկնաբանություններ