«Իրատես de facto»-ի նախորդ համարներում մենք բազմիցս անդրադարձել ենք այն հարցին, որ Հայաստանում գործարար աշխարհն ու քաղաքականությունը միահյուսված են: Զարմանալի ոչինչ չէր լինի, եթե Հայաստանի գործարար աշխարհը նման լիներ Արևմուտքի գործարար ոլորտին, որտեղ կան խաղի արդար կանոններ և տնտեսական գործունեություն ծավալելու հարմարավետ պայմաններ:

Հայաստանը ցնցված է զինվորական բժիշկ Վահե Ավետյանի մահով: Ցնցված ենք բոլորս այն անսիրտ դաժանությունից, որ ցուցաբերեցին մի խումբ հայ տղամարդիկ (՞) hայ զինվորին բուժող, սպայական կոչումով հայ բժշկի, պարզապես մարդու հանդեպ:

«Իրատես de facto»-ի նախորդ համարներում մենք պարբերաբար անդրադարձել ենք հայկական օլիգարխիայի խնդիրներին` փորձելով վերհանել օլիգարխների գործունեության հիմնական շարժառիթներն ու դրանց կործանարար բնույթը հասարակական կյանքում:

17 տարի առաջ ես վստահված անձ էի խորհրդարանական ընտրություններում, Արտաշատի մերձակա գյուղերից մեկի ընտրատեղամասում: Ընտրությունները զուգահեռվում էին Հայաստանի անկախ Հանրապետության Սահմանադրության հանրաքվեի հետ:

Այո՜, այո՜, պատվելի ընթերցող, մեր նորանկախ ազատությունը նորանոր հորիզոններ է նվաճում։ Նվաճում է, հետ չի նահանջում։ Հուռռա՜, ազատություն է ամենուր, վարքում մեր և մեր բարքերում, շոգեբաղնիքում և օպերային թատրոնի գագաթին։

«Գանգրահեր Սյուն» ամերիկյան ֆիլմում թափառաշրջիկն իր երեխայի հետ մտնում է «հեղինակավոր» ռեստորան, չգիտես որտեղից ձեռք գցած գումարով: Մատուցողը նրանց «դուրս է հրավիրում»:

Կորածի կյանքը ողբալով հետ չես բերի և ոչ էլ անարժան մեկի երեսին «սրիկա» բառը շպրտելով կդաստիարակես նրան: Մի թիկնապահի կամ մի քանիսի դատելով հասարակությանը չես ուղղի, եթե չբուժվեն հասարակության ախտահարողները:

Երբ պետության սահմանների վրա թշնամու կամ թշնամիների ռազմական հարձակում է լինում, պետությունը` ի դեմս բանակի, կենտրոնացնում է իր առավելագույն ուժերը և հակահարված է տալիս։ Եթե երկրի ներսում աշխուժանում են քրեածին ուժերը, իր բոլոր կարողություններն ի մի է բերում ոստիկանական համակարգը, որի առաջնային գործը հանցագործության բացահայտումն ու կանխումն է լինում, իսկ հայտնաբերված հանցագործությունը` իրավապահ մարմիններից դատական մարմիններին հանձնելը։

Մեր հասարակության դեռևս առողջ մնացած շերտին մայոր Վահե Ավետյանի ողբերգական մահը և դրան առնչվող պարագաների խայտառակ պատկերը մարսելու համար մեծ ուժ ու երկար ժամանակ է հարկավոր:

Համընդգրկուն ճշմարտություն է, որ ցանկացած կառավարման համակարգ, անկախ նրանից` ժողովրդավարական է, ավտորիտար, թե տոտալիտար, հիմնված է հավասարակշռության բևեռների վրա: