Ճգնաժամը 300-ի «գրպանն էլ մտավ»

ՃԿՌՈՒՄ ԵՆՔ ԱԶԳՈՎԻ
Երբ կառավարությունը հավաստիացնում է, թե այս տարվա բյուջեն սեկվեստրի չի ենթարկվելու ու միաժամանակ մոտ 131 մլրդ դրամի ծախսային մաս տեղափոխում է 2009-ի չորրորդ կիսամյակ, պարզ է դառնում, որ ինչքան էլ հարկային հավաքագրումները ստվերից հանվեն, և խստացվի հարկային վարչարարությունը, արդյունքներն առանձնապես նկատելի չեն կարող լինել։ Այդ մասին է վկայում նաև պետեկամուտների կոմիտեի հարկային ծառայության հրապարակած 2009-ի առաջին եռամսյակի 300 խոշոր հարկատուների ցուցակը:
ՈՒ թեև ճգնաժամային այս պայմաններում հիմնական հարկային բեռը դեռևս կրում է միջին և փոքր բիզնեսը, սակայն, ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը մեծ հարված է հասցրել նաև խոշոր հարկատուներին, որոնք արձանագրել են շահույթի կտրուկ անկում և սկսել են քիչ հարկեր վճարել: Հարկատուների ցուցակի անցյալ տարվա առաջատար «Ղ-Տելեկոմի» գործերն այնքան են վատացել, որ կարելի է ենթադրել, թե հայերը բացարձակապես դադարել են բջջային հեռախոսներից օգտվել, չնայած այն հանգամանքին, որ «Viva-Cell MTS»-ի գովազդում նշվում է, որ իրենց հետ պայմանագիր է կնքել 2 մլն հայ: Եվ այս պարագայում «Ղ-Տելեկոմը» 70 տոկոսով ավելի քիչ հարկ է վճարում` հայտնվելով ցուցակի 5-րդ հորիզոնականում: Պարզվում է` հայերը սկսել են նաև քաղաքային հեռախոսից քիչ օգտվել, քանի որ «ԱրմենՏելի» վճարած հարկերն էլ նվազել են 23 տոկոսով:
Չնայած գազի թանկացմանը և ձմռան սեզոնին, հարկային վճարումները նվազեցրել է նաև «ՀայՌուսգազարդը»: Նույնը կարելի է նշել նաև «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ընկերության մասին, որը, ինչպես և «ՀայՌուսգազարդը», անցյալ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ մոտ 50 տոկոսի չափով քիչ հարկ է վճարել: Թերևս, պատճառաբանությունն այն կարող է լինել, որ մեր առանց այն էլ մատների վրա հաշվվող խոշոր արդյունաբերական ձեռնարկությունները չեն աշխատել: Չնայած ճգնաժամին, կամ հենց դրա պատճառով, հայերը սկսել են ավելի շատ ծխել, քանի որ ինչպես տեղական, այնպես էլ ներմուծող ընկերությունները, անցյալ տարվա համեմատ, շահույթի աճ են արձանագրել: Մասնավորապես, «Գրանդ-Տոբակո» և «Ինտերնեյշնլ Մասիս Տաբակ», ինչպես նաև «Հարդ Լայթս», «Արսօյլ», «Վիդիս Դիսթրիբյուշն» ընկերությունները խոշոր հարկ վճարողների առաջին քսանյակում են տեղեր զբաղեցրել: Չնայած ճգնաժամին և կրճատվող ավիափոխադրումներին, սկսել է շատ հարկ վճարել նաև «Արմենիա միջազգային օդանավակայաններ» ընկերությունը:
Ավտոմեքենաների վաճառքով զբաղվող ընկերությունների գործերը լավ չեն: Եթե անցյալ տարի «Տոյոտա-Երևան», «Գլոբալ Մոթորս», «Սլավ Գրուպ», «Մուրան», «Եվրովագեն», «Ֆորա» ընկերությունները տեղեր էին զբաղեցնում հարկ վճարողների առաջին երեսնյակում, ապա այս տարի բոլորն էլ նահանջ են արձանագրել: Պատճառը, թերևս, վարչապետի այն հայտարարությունն է, որ մինչև այս տարվա վերջ պետական բյուջեի միջոցներով արտասահմանյան մեքենաների ձեռքբերումը կասեցվում է:
Նահանջ են արձանագրել նաև շինարարական հումք և սանտեխնիկա ներմուծող ընկերությունները: Նրանցից ամենահաջողակը` «Իմեքս-գրուպը», որին պատկանում է «Իդեալ» խանութների ցանցը, հանգրվանել է ընդամենը 87-րդ հորիզոնականում: Նույնը կարելի է նշել նաև անցյալ տարի բավականին մեծ հարկեր վճարող շինարարական ընկերությունների մասին, որոնք բոլորն էլ հայտնվել են առաջին հարյուրյակից դուրս:
Իսկ Հայաստանի վերջին տարիների տնտեսական զարգացման և արտահանման մոտ 25 տոկոսն ապահովող լեռնահումքային ընկերությունների մուծած հարկերը ոչ թե տոկոսներով, այլ անգամներով են նվազել: Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային խոշորագույն կոմբինատն այս տարվա երեք ամիսներին ընդամենը 280 մլն դրամ հարկ է վճարել պետությանը: Պարզ է, պղնձի գները նվազել են, արտահանման ծավալները` նույնպես, սակայն վերջին 5-6 տարիներին հարկ վճարողների առաջին եռյակում գտնվող ընկերությունն իր մուծած հարկերի չափաբաժինը միանգամից 10 անգամ է կրճատել:
Չնայած այն հանգամանքին, որ Գագիկ Ծառուկյանը հայտարարում է, թե ունի 20000-ից ավելի աշխատող և բազմաթիվ ընկերություններ, սակայն 300 խոշոր հարկատուների ցուցակում նրան պատկանող «Մուլտի-Լեոն» ընկերությունը 133-րդ հորիզոնականում է հանգրվանել, իսկ Երևանի «Արարատ» կոնյակի, գինու, օղու կոմբինատն էլ` 152-րդում:
Խոշոր հարկատուների ցուցակն ուսումնասիրելիս կարելի է նաև արձանագրել, որ իշխանությունները, կարծես, հասել են իրենց նպատակին, քանի որ 300-ի մեջ անցյալ տարի Սուքիասյանների ընտանիքին պատկանող ընկերությունները ներկայացված էին 4 անունով, այս տարի` ընդամենը մեկ։
Այնպես որ, ինչքան էլ հարգարժան վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը հայտարարի, թե ճգնաժամի պայմաններում հիմնական հարկային բեռը կրելու է խոշոր բիզնեսը, միջին ու փոքր բիզնեսն էլ պակաս չի «ճկռելու»։
Արտակ ՄԱՐԿՈՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ