...ՀԱՅՏՆԻ ՉԷ, ԹԵ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԿՈՂՄԻՑ Ի՛ՆՉ Է ՊԱՀԱՆՋՎԵԼՈՒ ՆՄԱՆ ՆՎԵՐԻ ԴԻՄԱՑ

Աստծո անցած յոթ օրում բարեհաջող շարունակվեցին բոլոր այն խաղերը, որոնք, թեև վաղուց էին սկսվել, չեն ուզում ավարտվել:
Պատմությունն ունի միայն սահմանական եղանակ, ըղձականը, պայմանականը, հարկադրականն ու մնացածը պատմության մեջ անվավեր են ի սկզբանե: 12 տարի առաջ փետրվարի 3-ին հրաժարական տվեց ՀՀ նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, Կենդանակերպը գծեց իր հերթական շրջանն ու վերադարձավ վագրին. ի՞նչ փոխվեց 12 տարում: Բացի այն, որ 10 տարի անց առաջին նախագահը ժողովրդից ներողություն խնդրեց իր հրաժարականի համար: Քաղաքական օրակարգի հարցերից որևէ մեկը լուծվե՞ց: Մեկը` հաստատ: Իշխանափոխությամբ իշխանության եկավ քաղաքական նոր ուժ, որը չուներ քաղաքական ուժին բնորոշ հատկանիշներ, եկավ` լուծելու Արցախի հարցը: Մնացածը կարդացեք ամենօրյա թերթերում, եթե մոռացել եք կամ ձեր գնահատականին չեք վստահում:
Շաբաթվա կարևոր իրադարձություններից մեկը կարող էր դառնալ ԱՄՆ-ի Ազգային հետախուզության` Կոնգրեսին ուղղված զեկույցի այն հատվածը, որը հնարավոր պատերազմներ ու կոնֆլիկտներ է կանխատեսում Հարավային Կովկասում: Ազգային հետախուզության տնօրեն Դենիս Բլերի կանխատեսումներով` Լեռնային Ղարաբաղում պատերազմի վերսկսման վտանգը մեծացել է: Որևէ մեկի մտքով, բնականաբար, չի անցնում, որ նախահարձակ լինելու է Ղարաբաղը կամ Հայաստանը։ Պատերազմելու մասին օրումեջ հայտարարում է Ադրբեջանը: «Եթե Երևանը չհետևի ղարաբաղյան կարգավորման մոսկովյան նախաձեռնություններին, պատերազմն անխուսափելի կդառնա», Բլերի զեկույցի առիթով իր տեսակետն է ներկայացրել ադրբեջանցի քաղաքագետ Մուբարիզ Ահմեդօղլուն: «Ադրբեջանը դեռ չի սկսել ռազմական գործողությունները երկու պատճառով. նախ` հոգեբանական գործոնը, նման լուրջ քայլից առաջ Բաքուն պետք է հանգամանալից կշռադատի իր գործողությունները, երկրորդ` հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ: Ադրբեջանում վաղուց արդեն Հայաստանի նկատմամբ վստահություն չի մնացել, Բաքվի հույսը Ռուսաստանի վրա է, որ, այնուամենայնիվ, կօգնի ղարաբաղյան հարցը հօգուտ Ադրբեջանի լուծելուն: Եթե այդ հույսը մեռնի, Ադրբեջանը, անտարակույս, ռազմական գործողություններ կսկսի Հայաստանի դեմ»: Ըստ` Day.az-ի` դա կարող է տեղի ունենալ բանակցությունների հերթական փուլից հետո, արդեն փետրվար-մարտին, եթե Հայաստանը մերժի Մոսկվայի խաղաղ առաջարկները: «Այդ դեպքում թող Երևանում մտածեն` ինչ կարող են անել Լաչինի ճանապարհի վրա Ադրբեջանի ռազմաօդային ուժերի հարվածների դեմ», զգուշացնում է Ահմեդօղլուն: Քանի սարսափահար չենք եղել, մտածենք, թե այս ու նույնաբովանդակ հայտարարությունների քանի՞ տոկոսն է շահարկված ռևանշիզմի արտահայտություն և քանի՞ տոկոսը` ռեալ վտանգի:
ԱՄՆ-ի Կոնգրեսի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովը մարտի 4-ին նախատեսում է քննարկել Հայոց ցեղասպանությունը դատապարտող 252 բանաձևը, որն ԱՄՆ-ի նախագահին կոչ է անում երկրի արտաքին քաղաքականության մեջ անհրաժեշտ ուշադրություն հատկացնել մարդու իրավունքներին, էթնիկ զտումներին և ցեղասպանությանը վերաբերող այն հարցերին, որոնք արձանագրված են ԱՄՆ-ի փաստաթղթերում և վերաբերում են հայերին.
«Հայերի ցեղասպանությունը ծրագրվել և իրականացվել է 1915-1923 թթ. Օսմանյան կայսրությունում, ինչի պատճառով արտաքսվել են 2 միլիոն հայեր, նրանցից 1,5 միլիոնը սպանվել են, կես միլիոն վերապրածներին վտարել են իրենց տներից: Այս ամենի արդյունքում կասեցվել է հայերի 2500-ամյա ներկայությունն իրենց պատմական հայրենիքում»: ԱՄՆ-ի Ներկայացուցիչների պալատի արտաքին հարցերի հանձնաժողովը համանման բովանդակությամբ բանաձևեր ընդունել է 2000-ին, 2005-ին, 2007-ին, բայց բանաձևերը չեն քվեարկվել, որովհետև այն ժամանակ գործող նախագահներ Բիլ Քլինթոնը և Ջորջ Բուշը դեմ են եղել: Իհարկե, հանձնաժողովի նախագահ Հովարդ Բերմանը կարող է բանաձևը քվեարկության դնել, և բանաձևը կարող է անհրաժեշտ ձայներ հավաքել: Իսկ քվեարկության կդնի՞ Ներկայացուցիչների պալատի խոսնակ Նենսի Փելոսին, հայտնի չէ: Համենայն դեպս, մեկ ամիս կա այդ հարցի պատասխանը ենթադրելու համար: Եվ եթե ակնհայտ է` ի՞նչ է բանաձևն ակնկալում թուրքական կողմից, հայտնի չէ, թե հայկական կողմից ի՛նչ է պահանջվելու նման նվերի դիմաց: Հազիվ թե այդ նվերը լինի սոսկ հանուն պատմական արդարության վերականգնման:
«Anadolu» գործակալության տեղեկացմամբ` Մևլութ Չավուշօղլուն հայտարարել է, որ ղարաբաղյան խնդրի կարգավորման համար ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի և այլ երկրների ջանքերին աջակցելու նպատակով ԵԽԽՎ-ում խումբ է ձևավորվել: Հանգուցյալ լորդ Ռասել Ջոնսթոնը կարող էր վկայել, թե որքան արդյունավետ էր տարիներ շարունակ իր ղեկավարած ենթահանձնաժողովի աշխատանքը:
Հարավային Կովկասում էր ԱՄՆ-ի պետքարտուղարի առաջին տեղակալ Ջեյմս Սթեյնբերգը: Երևանում նա հավաստեց, որ ԱՄՆ-ը շարունակում է աջակցել հայ-թուրքական հարաբերությունների նորմալացման գործընթացին և բարձր է գնահատում տարածաշրջանային խնդիրները լուծելու Հայաստանի ջանքերը: Ավելին` «Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորումը շատ կարևոր է ԱՄՆ-ի համար, և մենք պատրաստ ենք շարունակելու մեր ջանքերը»: Սթեյնբերգը ՀՀ ՍԴ-ի որոշումը դրական քայլ է համարում գործընթացը շարունակելու համար:
France Press-ը հաղորդում է, որ ԱՄՆ-ի պետքարտուղարի տեղակալ Ֆիլիպ Քրոուլին հայտարարել է Ռումինիայում հակահրթիռային համակարգեր տեղադրելու մտադրության մասին. «Նոր գաղափարը կոչված է չեզոքացնելու Իրանի հավանական սպառնալիքը»: Ռումինիայի նախագահ Տրայան Բասեսկուն համաձայն է` կարծելով, որ համակարգերը կպաշտպանեն իր երկրի ողջ տարածքը: Ռուսաստանը ԱՄՆ-ից ակնկալում է բացատրություններ:
Ամերիկացի քաղաքագետ Դևիդ Ֆիլիպսը համոզված է, որ հայ-թուրքական արձանագրությունների չվավերացումը և դիվանագիտության ձախողումը լրջորեն կարող են ազդել ԱՄՆ-Թուրքիա հարաբերությունների վրա։ Ըստ նրա, Օբամայի վարչակազմը ճնշում է գործադրում թուրքերի վրա ամենաբարձր մակարդակով, և եթե արձանագրություններն Անկարան վավերացնի, ճնշումը կնվազի:
ԱՄՆ-ի պետքարտուղարի` Եվրասիայի հարցերով բարձրագույն հանձնակատար Ֆիլիպ Գորդոնը, «Zaman»-ի հավաստիացմամբ, հայտարարել է, որ հայ-թուրքական արձանագրություններն անհրաժեշտաբար պետք է վավերացվեն ու իրագործվեն: Նա հավատում է, որ երկու երկրներն էլ կընթանան արձանագրությունները կյանքի կոչելու ճանապարհով, ինչը երկու կողմերին էլ օգուտ կբերի: Գորդոնի համոզմամբ` հայ-թուրքական հարաբերությունները պետք է կարգավորվեն անկախ այլ խնդիրներից:
Թուրքիայում ԱՄՆ-ի դեսպան Ջեյմս Ջեֆրին հայտարարել է. «Կովկասում պետք է լուծել մի քանի կոնֆլիկտներ: Այդ գործընթացները կարող են տարբեր տեմպեր ունենալ, բայց լուծումները պարտադիր են: Դրանք զուգահեռ գործընթացներ են»: «Սաբահ» թերթին նա ասել է, որ Հայաստանի Սահմանադրական դատարանի որոշման մեջ նախապայմաններ չկան, և Վաշինգտոնն այդ որոշումը դիտարկում է իբրև դրական քայլ ու հույս ունի, որ երկու կողմերն էլ լրջորեն կվերաբերվեն իրենց պարտականություններին:
Փետրվարի 3-ին Անկարայում անցկացվող «Թուրքիայի տեղը ուժերի փոփոխվող հարաբերակցության լույսի ներքո» համաժողովում վարչապետ Էրդողանը հայտարարել է. «Թուրքիան շարունակում է իր գործունեությունը Հարավային Կովկասում կայունության ու համագործակցության շրջանակներում և, իբրև տարածաշրջանի կարևոր երկրներից մեկը, փորձում է կարգավորել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը»: Նա վերստին կոչ է արել Մինսկի խմբի համանախագահներին ակտիվացնել ջանքերը և հերթական անգամ ընդգծել է, որ Ադրբեջանը Թուրքիայի համար կարևոր երկիր է, որի հետ ուզում են զարգացնել պատմամշակութային կապերը: Էրդողանը չի թաքցրել իր հիասթափությունը ՀՀ ՍԴ-ի որոշումից. «Մենք հարգանք ենք պահանջում ստորագրված փաստաթղթերի նկատմամբ: Թուրքիան հավատարիմ է իր պարտականություններին, Հայաստանը նույնպես պետք է հարգի ստորագրված փաստաթղթերը»,- ասել է նա:
Թեպետ հայկական կողմը ջանում է ներկայացնել, թե ճնշումներ գործադրվում են միայն արձանագրությունների վավերացումը ձգձգող Թուրքիայի վրա, այնուամենայնիվ, ճնշումները երկկողմանի են: ԵԽԽՎ-ի մոնիթորինգի հանձնաժողովի համազեկուցողներ Ջոն Պրեսկոտը և Ժորժ Կոլոմբիեն, օրինակ, դիմել են ՀՀ խորհրդարանին, մինչև մարտի 17-ը Փարիզում կայանալիք մոնիթորինգի հանձնաժողովի նիստը, բարեփոխումների իրականացման հստակ ժամանակացույց ստանալու ակնկալիքով: Մասնավորապես, նրանց հետաքրքրում են Ընտրական օրենսգրքի «վաղուց հասունացած» փոփոխությունները և մարտյան իրադարձությունները:
Փետրվարի 9-11-ը Մեծ Բրիտանիայում է լինելու Սերժ Սարգսյանը: Եթե նա չլիներ ՀՀ նախագահ, այցը կունենար անձնական նշանակություն: Երկրի նախագահի այցն այլ երկիր ինքնին կարևոր իրադարձություն է, առավել ևս տարածաշրջանային խնդիրների լուծման արագացման պայմաններում, առավել ևս` Մեծ Բրիտանիա, որտեղ հայ մեծ ու փոքր պաշտոնյաները լինում են առավելապես մասնավոր ու աշխատանքային այցերով, և շատ հազվադեպ` պաշտոնական, առավել հազվադեպ` պետական: Մեծ Բրիտանիան իր ավանդական նավթային շահերով Հայաստանի ու հայերի պաշտպաններից չէ, իհարկե, բարոնուհի Քոքսին բացառած, և սովորաբար խաղի մեջ է մտնում եզրափակիչ խոսքի իրավունքով, Հին աշխարհում ներկայացնում ու պաշտպանում է ԱՄՆ-ի քաղաքականությունը, եթե, իհարկե, չի հակասում իր շահերին: Գուցե Լոնդոնում էլ դրվե՞ն ակնկալվող վերջակետերը:
Հեռուստատեսության և ռադիոյի ազգային հանձնաժողովը չափորոշիչներ է մշակել` նպատակ ունենալով եթերը մաքրել էրոտիկայի, սարսափի և բռնության տեսարաններից: Փայլուն մտահղացում է: Հետաքրքիր է` հանձնաժողովի անդամներն օրը քանի՞ ժամ են հեռուստացույց նայում և որպես ի՞նչ` շարքային հեռուստադիտո՞ղ, թե՞ եթերի համար պատասխանատու պաշտոնյա: Եթե որպես հեռուստադիտող` խնդիր չկա, եթե որպես պաշտոնատար անձ` շատ կարևոր է հասկանալ` ինչպե՞ս են նրանք վերաբերվում, օրինակ, դատաիրավական համակարգին: Առանց բացառության` բոլոր սերիալներում րոպե առ րոպե ապացուցվում է, որ Հայաստանում նման համակարգ կամ չկա, կամ եղածը պետք է օր առաջ կազմաքանդել: Իսկ ի՞նչ է դա սովորեցնում: Եթերից ներարկվող անպատժելիության սինդրոմն ի՞նչ հետևանքներ է ունենալու: Այսօր ու վաղը: Գեղարվեստական արժեքի մասին խոսելն աբսուրդ է, բայց անարժեքության պարտադրած հետևանքների պատասխանատվությունը միայն այդ սերիալներն ու հաղորդումները ստեղծողներինը չէ, նաև հանձնաժողովինն է, որ եթեր է հատկացնում նրանց: Իսկ ամենից շատ` հասարակությանը, որը թույլ է տալիս իրեն հրամցնել անորակ արտադրանք:
Փետրվարի 7-ին ՈՒկրաինան ընտրում էր նախագահ: Երկրորդ տուրով: Վեց exitpoll-երի տվյալներով` հաղթել է Վիկտոր Յանուկովիչը, թեկնածուների ձայների տարբերությունը մոտ 3 տոկոս է: Յուլյա Տիմոշենկոն պարտությունը չի ընդունել, նա հայտարարել է, որ exitpoll-երի տվյալները սոցիոլոգիա են, և իր բոլոր կողմնակիցներին պայքարի կոչ է արել հանուն յուրաքանչյուր ձայնի: Փորձագետների գնահատականով` Յուլյա Տիմոշենկոն կընդունի Վիկտոր Յանուկովիչի հաղթանակը` խորհրդարանական կոալիցիայի ստեղծման դեպքում: ՈՒկրաինական օրենքներով` գործող վարչապետը նոր նախագահի ընտրության դեպքում հրաժարական չի տալիս, նա հրաժարական տալիս է միայն նորընտիր խորհրդարանին: Տիմոշենկոյին հրաժարական է սպառնում նաև այն դեպքում, եթե Յուշչենկոն ու Յանուկովիչը նոր կոալիցիա ստեղծեն: Բոլոր դեպքերում, Մայդանում հայտնվելու ավելի մեծ հեռանկարներ ունի Յուլյա Տիմոշենկոն, իսկ նախագահականում` Վիկտոր Յանուկովիչը: Գերակշռող գնահատականներով` ՈՒկրաինայում ավարտվում է երկրի պատմության նարնջագույն շրջանը. ի՞նչ է դա նշանակելու, ցույց կտա ժամանակը: Ամենայն հավանականությամբ, ՈՒկրաինայում արդեն ձևավորվել է այն ընտրազանգվածը, որը, սովետական ավանդույթները ոտնատակ տալով, կարողանում է տեր կանգնել սեփական թեկնածուին ընտրելու իրավունքին:
Վաչիկ ՄԵԼԻՔՍԵԹՅԱՆ

Մեկնաբանություններ