Դեպի տուն. Գուրգեն Մահարի (1903-1969)

…Գնում եմ «տուն»: Թողած մորս, եղբայրներիս, բարեկամներիս, Թիֆլիսը, փոքրիկ խանութը լեցուն մրգերով, մայրիկի և Երան քույրիկի համեղ ճաշերը, գնում եմ «տուն», Երևան, որբանոց, նետում եմ ինձ նորից ցրտի ու քաղցի ճանկը:
Բայց այնտեղ Հայաստանն է (Հայաստան Եղիազարյանը՝ Նաիրի Զարյանը-Կ. Յ.), Գառնիկը, Գևորգը, այնտեղ Սիրարփին է, այնտեղ Երևանն է, հասկանո՞ւմ եք, թե ինչ է նշանակում Երևան…

Երկու օր անց ես հրաժեշտ տվի մերոնց ու մտա Թիֆլիս-Ջուլֆա գնացքի երրորդ կարգի վագոններից մեկը: Կայարանների բուֆետները դատարկ են:Սադախլուից այն կողմ դեռ կարելի է ճարել մի բաժակ գինի ու թթու վարունգ: Սադախլուից այս կողմը այդ էլ չկար:
Արդեն հայտնի էր, բայց Ղարաքիլիսե կայարանում մարդիկ սկսեցին բարձրաձայն խոսել ու դատել, որ Ալեքսանդրապոլը գտնվում է թուրքերի ձեռքին, և որ թուրք ասկյարները խուզարկում են մեկնող ու ժամանող գնացքներն ու տղամարդկանց գերի են տանում:
Կայարանի երկաթե ցանկապատին հենված՝ կանգնել էր մի մաքուր սափրված, կիսազինվորական տարազով երիտասարդ, ամենայն հավանականությամբ կայարանի պաշտոնյաներից: Ես մոտեցա նրան.
-Ասացեք խնդրեմ, ճի՞շտ է, որ Ալեքսանդրոպոլը…
Նա չթողեց, որ ես վերջացնեմ.
-Այո´, այո´, Ալեքսանդրապոլը թուրքերի ձեռքին է:
-Ճի՞շտ է, որ կայարանում թուրք ասկյարները…
-Այո´, այո´, թուրք ասկյարները խուզարկում են վագոններն ու տղամարդկանց վար են իջեցնում:
-Կարո՞ղ են նրանք ինձ…
-Կիջեցնեն, անպայման կիջեցնեն…դու փող ունե՞ս:
-Ունեմ,-ասացի ես ցույց տալով իմ որջ հարստությունը:
Նա վերցրեց թղթադրամներից մեկը և դրեց իր գրպանը:
-Հասկացա՞ր,-հարցրեց նա:
-Առայժմ ոչ,-պատասխանեցի ես:
-Երևա՞ն ես գնում:
-Այո:
-Ուզո՞ւմ ես, որ Ալեքսանդրապոլում թուրքերը քեզ չիջեցնեն…
-Այո´:
-Էլ ի՞նչ կա չհասկանալու…եկ ինձ հետ:
Նա առաջ անցավ, քայլեց վագոնների երկարությամբ: Ես հետևեցի նրան:
Շոգեքարշի մոտ նա կանգ առավ:
-Սանասա´ր…
Շոգեքարշի մեջ երևաց մրոտ ծնոտով գունատ մի երիտասարդ, ըստ երևույթին մեքենավարը:
-Վերցրո´ւ էս տղին, հագցրո´ւ ֆարթուկ ու անցկացրու:
-Մայա կա՞,-հարցրեց մեքենավարը:
-Կա´, կա´,-հանգստացրեց նրան իմ բարերարը և դարձավ ինձ:
-Բարձրացիր…հիմա հասկացա՞ր,-հարցրեց նա, երբ ես արդեն շոգեքարշի միջից նայում էի նրան:

Ես արդեն հասկացել էի:
Ալեքսանդրապոլի կայարանում երկու թուրք ասկյար բարձրացան շոգեքարշը, նայեցին աջ ու ձախ և առանց ձայն հանելու վար իջան ու գնացին:
-Գան էլ, գնան էլ,-ասաց մեքենավարն ու ժպտաց:

(«Երիտասարդության սեմին», 1952-1955)
Կարլ Յալանուզյանի ֆեյսբուքյան էջից

Մեկնաբանություններ