«ՉՄՈՌԱՆԱՆՔ, ՈՐ ՆՈՒՅՆ ՉՃԱՆԱՉՈՂ ԵՐԿՐՆԵՐԻՑ ԴԻՏՈՐԴՆԵՐ ԵՆ ՄԱՍՆԱԿՑՈՒՄ ԵՎ ՈՂՋՈՒՆՈՒՄ ԱԶԱՏ ԸՆՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ»

«Իրավունքը de facto»-ի հարցերին պատասխանում է Անվտանգության խորհրդի քարտուղար ԱՐԹՈՒՐ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆԸ
-Հայ-թուրքական հարաբերությունների այս փուլը ինչպե՞ս եք գնահատում և զարգացման ի՞նչ հնարավորություններ եք տեսնում:
-Հայ-թուրքական հարաբերություններն այս փուլում համարում եմ ավարտված: Ընդհանրապես հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը կարելի է բաժանել երեք փուլի. առաջինը գործընթացի նախաձեռնման և բանակցությունների վարման փուլն էր, որը հաջողությամբ ավարտվեց, երկրորդը արձանագրությունների ստորագրման փուլն էր, որը նույնպես հաջողությամբ ավարտվեց, երրորդը պետք է լիներ վավերացման փուլն ու հարաբերությունների մեկնարկը: Մենք երկու փուլն ավարտել ենք և այժմ գտնվում ենք դադարի շրջանում: Չեմ կարծում, որ մոտ ապագայում երրորդ փուլի արդյունքներ կունենանք, բայց փաստ է, որ որոշակի ճանապարհ անցել ենք:
-Չե՞ք կարծում, որ այդ արդյունքներն իրենց շատ սպասել կտան. Թուրքիայում 2011-ին խորհրդարանական ընտրություններ են լինելու, որից առաջ քաղաքական ուժերը, բնականաբար, կխուսափեն ռիսկային քայլերից, իսկ 2012-ին էլ Հայաստանում են լինելու խորհրդարանական ընտրություններ:
-Խորհրդարանական ընտրությունները Թուրքիայում 2011-ի նոյեմբերին են` մեկ տարուց ավելի ժամանակ կա: Այդ վարկածը թուրքական ներքին շրջանակներում պտտվող վարկածներից է, որ կյանքի իրավունք ունի մյուս վարկածների հետ: Բոլոր դեպքերում` մոտ ապագայում դրական զարգացումներ ես չեմ սպասում, բայց նաև հոռետեսների թվին չեմ պատկանում ու չեմ կարծում, որ ամբողջությամբ սպառված են բոլոր հնարավորությունները: Խնդիրը ժամանակն է` մեկ-երկու տարի, գուցե փոքր-ինչ ավելի:
-Այսինքն` մենք արդեն խելամիտ ժամկետի խնդիր չե՞նք դնում:
-Խելամիտ ժամկետը ամիսներ կարող է տևել, բայց ոչ երբեք տարիներ: Անվտանգության խորհրդի նիստում հարցը քննարկվեց և ընդունվեց որոշում, որ Հայաստանը հավատարիմ է մնում կարգավորման գործընթացին, բայց այս փուլը համարում է ավարտված ու առկախում է արձանագրությունների վավերացումը: Միջազգային պրակտիկայում քիչ դեպքեր չկան, որ բանակցությունները, գործընթացները քաղաքական, միջազգային իրադրությունների փոփոխման պատճառով որոշակի ժամանակով հետաձգվում են:
-Երբ գնալու ցանկությամբ ես հայտնվել փակուղում, որոնում ես ուրիշ ելք, մենք այլ ճանապարհներ որոնո՞ւմ ենք, թե՞ սպասում ենք Թուրքիան քայլ անի:
-Նախ` այսօր մենք փակուղու մեջ չենք, երկրորդ` այս հարցը մեր երկրի թիվ մեկ գերխնդիրը չէ, իսկ ընդհանրապես արտաքին քաղաքական գործընթացներում խնդիրը կա, հանդիպումներ, շփումներ աշխարհաքաղաքական կենտրոնների հետ տեղի են ունենում, և հայ-թուրքական հարաբերությունների հարցը օրակարգում է` իբրև տարածաշրջանին վերաբերող առանցքային քաղաքական խնդիրներից մեկը: Լրացուցիչ քայլերի ձեռնարկման անհրաժեշտություն ես չեմ տեսնում:
-Մամուլում տեսակետ հայտնվեց, որ արձանագրությունների ստորագրման գործընթացի սառեցումով Հայաստանը փորձում է նվազագույնի հասցնել Ղարաբաղի հարցում գործադրվող ճնշումները: Ռեալ հիմքեր ունի՞ այդ տեսակետը:
-Մենք ասել ենք, որ հայ-թուրքական հարաբերությունները Ղարաբաղի խնդրի հետ կապ չունեն:
-Դա մենք ենք ասել, ԵՄ-ն է ասել, ՄԽ համանախագահներն են ասել, բայց փաստը մնում է փաստ...
-Արձանագրությունների վավերացման առկախումը հստակ քաղաքական քայլ էր` մեր կողմից արվող հայտարարությունները և քայլերը ուղիղ կապված են իրար: Հենց Թուրքիան փորձեց կապ դնել, գործընթացն առկախվեց, կա գործողությունների և մտադրությունների համանմանություն:
-Ի՞նչ փուլում է այսօր կարգավորման հարցը, Ձեր գնահատականով` Հայաստանին կհաջողվի՞ պահպանել ստատուս քվոն Ղարաբաղի հարցում:
-Ղարաբաղի հարցի կարգավորման գործընթացը հետաքրքիր փուլում է, բանակցությունները շարունակվում են: Բանակցային գործընթացում նման փուլեր եղել են` պայմանավորված առաջարկների ներկայացման, համանախագահների փոփոխության հետ: Ադրբեջանի ռազմական հռետորաբանությունն օրեցօր ակտիվանում է, բայց դրան արդեն ընտելացել ենք, և ինչքան հայտարարություններ են լինում, բնականաբար, այնքան պատասխաններ են հնչում: Ես չեմ կարծում, որ ստատուս քվոյի պահպանումը գերխնդիր է, գերխնդիրը հարցի լուծումն է, որը հնարավոր է, եթե գտնվեն կողմերի համար փոխընդունելի զիջումներ: Ղարաբաղի դեպքում էլ մենք երեք հստակ խնդիր ենք դրել` կարգավիճակ, ուղիղ կապ Հայաստանի հետ և անվտանգության երաշխիքներ: Սա հայկական կողմի մոտեցումն է, որը պաշտոնապես ներկայացվել է: Բայց այս հարցերից յուրաքանչյուրն ունի տասնյակ ենթահարցեր: Քանի դեռ գլոբալ առումով այս հարցերի շուրջ համաձայնություն չկա, բանակցությունները շարունակվում են:
-Այն տպավորությունն է, որ և՛ Բաքուն, և՛ ՄԽ համանախագահները համաձայնության են եկել մադրիդյան նորացված սկզբունքների շուրջ, և միայն Հայաստանն է, որ ո՛չ «այո» է ասում, ո՛չ մերժում է: Համենայն դեպս, ադրբեջանական կողմը ներկայացնում է, որ Հայաստանը նախնական համաձայնություն տվել է, հետո սկսել է ձգձգել: Բնականաբար` ադրբեջանական կողմը պետք է ներկայացնի իրեն ձեռնտու վարկած, ո՞րն է իրականությունը:
-Չի համապատասխանում. նախ, «նորացված սկզբունքներ» դեյուրե ձևակերպում չկա: Կան մադրիդյան սկզբունքներ, որոնց վերաբերյալ կողմերը ներկայացրել են իրենց առաջարկները: Այլ խնդիր է, թե ինչ կարող է ասել Ադրբեջանը: Մեր տեսակետները հստակ ասված են և հրապարակի վրա են, տպավորությունները կարող են տարբեր լինել: Բոլորս էլ հասկանում ենք, որ խնդիրը բարդ է և արագ չի կարող լուծվել:
-88-ից 2010` արագության մասին դժվար է խոսել: Որևէ համաձայնագիր այս փուլում հնարավո՞ր է, որ ստորագրվի:
-Համաձայնագիրը ստորագրվում է, երբ կա համաձայնություն, այս պահին մենք գտնվում ենք համաձայնության ձեռքբերման դժվարին գործընթացում:
-Երկու տարվա գործընթացների արդյունքում Թուրքիան ակտիվացավ նաև Լեռնային Ղարաբաղի հարցում: Երբևէ հնարավո՞ր է, որ Թուրքիան միջնորդական առաքելություն ստանձնի այս հարցում:
-Ոչ: Թուրքիան հիմա չի ակտիվացել, միշտ էլ ակտիվ է եղել, ակտիվության դրսևորման ձևերից էր Հայաստանի հետ սահմանի փակումը: Չկա նաև ձևաչափի փոփոխման անհրաժեշտություն. ՄԽ համանախագահները լավ տեղյակ են բոլոր նրբություններին, և այլ երկրի ընդգրկումը Մինսկի խմբում կամ հարցի` այլ կառույց տեղափոխումը բոլորովին նպատակահարմար չեն:
-Բայց Հայաստանն ուզում է, չէ՞, ձևաչափի փոփոխություն` Լեռնային Ղարաբաղի վերադարձ բանակցությունների սեղանի շուրջ:
-Լեռնային Ղարաբաղը, այսպես թե այնպես, բանակցությունների մեջ ներգրավված է, ՄԽ համանախագահները մշտապես լինում են Ղարաբաղում, տարբեր ձևաչափերի հանդիպումներ ու քննարկումներ են լինում Ղարաբաղում: Ներգրավվածության ընդլայնումը ողջունելի է, իսկ խնդրի ցանկացած լուծում առանց Լեռնային Ղարաբաղի համաձայնության անհնար է, դա միանշանակ է:
-Ինչպե՞ս եք վերաբերվում այն հայտարարություններին, որ հնչեցին ԼՂՀ խորհրդարանական ընտրությունների շուրջ։
-Մեզ համար արդեն սովորական են այդ հայտարարությունները, քանի դեռ աշխարհը չի ճանաչել Ղարաբաղի անկախությունը, անկախության ատրիբուտ ընտրությանը կտրվեն նման գնահատականներ: Մյուս կողմից էլ` չմոռանանք, որ նույն չճանաչող երկրներից դիտորդներ են մասնակցում և ողջունում ազատ ընտրությունները: Սա ևս փաստ է:
-Ինչո՞վ եք բացատրում, որ խորհրդարանական ընտրություններից երկու տարի առաջ Հայաստանի քաղաքական ուժերը սկսել են նախընտրական պայքարը:
-Ամեն քաղաքական ուժ իր մարտավարությունն ունի:
-Մարտավարությունը պիտի նպատակ ունենա:
-Ինչքան շուտ սկսեն, այնքան հաջողություն կունենան` գուցե այսպես են մտածում: «Օրինաց երկիրը» նախընտրական քարոզչություն չի սկսել, բայց և չի կարող ուրիշներին կանխել:
-Արտահերթ ընտրությունների որևէ պատճառ տեսնո՞ւմ եք:
-13 տարի ՕԵԿ-ը քաղաքական ասպարեզում է, և 13 տարի խոսվում է արտահերթ ընտրությունների մասին: Ցավոք, քաղաքական դաշտում պարբերաբար այնքան անարժեք հայտարարություններ են հնչում, որ իմաստազրկում են քաղաքական հայտարարության հասկացությունը: Արտահերթ ընտրությունների վերաբերյալ հայտարարություններն իրականության հետ բացարձակապես որևէ աղերս չունեն:
-Իսկ ներկոալիցիոն հարաբերություններն ինչպե՞ս եք գնահատում:
-Նորմալ, աշխատանքային: Ամեն կուսակցություն ունի իր մարտավարությունը, աշխատանքի ոճը, այսօր կոալիցիայում արշալույսները խաղաղ են:
-ՀՀԿ-ԲՀԿ հարաբերությունները մարտակա՞ն խաղաղության դրսևորում են, իսկ ՀՀԿ-ՕԵԿ-ի՞նը:
-ՀՀ նախագահի հետ մենք քաղաքական զինակիցներ ենք, և, իբրև քաղաքական ուժերի ղեկավարներ, գտնվում ենք սերտ քաղաքական դաշինքի մեջ: Մենք ունենք նաև ջերմ անձնական հարաբերություններ, և այս ամենն արդեն իսկ ենթադրում է, որ մեր ղեկավարած կուսակցությունները սերտորեն գործակցում են:
-Երկրորդ նախագահի վերադարձը մեծ քաղաքականություն ռեա՞լ եք համարում առաջիկայում:
-Երկրորդ նախագահի վերադարձի վերաբերյալ գնահատականները տարբեր են` արդյոք դո՞ւրս է եկել մեծ քաղաքականությունից, որ վերադառնա, վերադառնո՞ւմ է, թե՞ ոչ, ե՞րբ և իբրև ի՞նչ է վերադառնում: Ես կարծում եմ, որ երկրորդ նախագահն այնքան քաղաքական փորձառություն ունի, որ ինքը պիտի որոշի` վերադառնա՞լ, թե՞ ոչ, ինչպե՞ս և ե՞րբ: Հարցը պետք է իրեն ուղղել:
-Ինքը ոչ հաստատում է, ոչ ժխտում. երևի դա էլ քաղաքական փորձառությունից է բխում:
-Ես էլ ունեմ բավարար քաղաքական փորձառություն, որ պատասխանեմ ինձ վերաբերող հարցերին:
-Մամուլում արդեն արձանագրվել է, որ «Օրինաց երկրում» պատկառելի համալրումներ են եղել, ՕԵԿ-ի հեղինակությո՞ւնն է վերականգնվում, թե՞ Դուք էլ այդ կերպ եք պատրաստվում ընտրություններին:
-Նախ` դա վկայում է, որ կուսակցությունն ակտիվ աշխատում է: Երկրորդ` մարդիկ սկսում են հասկանալ ՕԵԿ-ի քայլերի ճշմարտացիությունը և հիմնավորվածությունը: Նախագահական ընտրություններից հետո մենք վարկանիշի անկում ունեցանք` պետք է ճշմարտության աչքերին շիտակ նայել: Մենք վատ աշխատեցինք Երևանի ավագանու ընտրություններում` հավաքեցինք 5,3 տոկոս, ոչ թե ավելին: Վերլուծելով մեր սխալները` վերակազմակերպեցինք մեր աշխատանքները` սա կազմակերպական իմաստով, իսկ քաղաքական իմաստով` հանրությունը տեսավ, որ մենք շատ ավելի խոհեմ որոշում կայացրինք և հնարավորություն չտվեցինք, որ զանգվածային ցնցումներ ու բախումներ լինեն: Տեսեք` ինչ վիճակ է Ղրղզստանում, նույնը կարող էր լինել Հայաստանում երկու տարի առաջ, և Իլհամ Ալիևը ոչ թե հայտարարություններ կաներ հարցը պատերազմով լուծելու մասին, այլ գործողությունների կդիմեր, եթե Հայաստանում լիներ անկանխատեսելի իրավիճակ, չգործեին պետական ինստիտուտները, զանգվածային բախումներ լինեին: Սա ես չեմ ասում, սա ասում են նրանք, ովքեր այսօր անդամագրվում են ՕԵԿ-ին, ովքեր հասկացել են` մեր իրավիճակում գտնվող երկրների համար քաղաքական կայունությունը չափազանց կարևոր է: ՕԵԿ-ին 30-ից ավելի համայնքների ղեկավարներ են անդամակցել, ազդեցիկ գործարարներ, մտավորականներ: Կուսակցությունը բովանդակային բարեփոխումների փուլում է. ՕԵԿ-ը միշտ էլ ռեֆորմիստական քաղաքականության կողմնակից է եղել և այդ քաղաքականությունն էլ իրականացրել է` համագործակցելով քաղաքական ուժերի հետ: Բազում գործեր ենք արել և շատ նոր ծրագրեր ունենք, որոնց մասին դեռ շատ առիթներ կլինեն թե՛ խոսելու, թե՛ մեր ժողովրդին հաշվետվությամբ ներկայանալու:
Զրուցեց Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ