Գնի՛ր ինձնից կրակի բովով անցած ոսկի

1988 թվականի երկրաշարժի փլատակները դեռ թարմ էին, երբ փլուզվեց աշխարհի ամենամեծ կայսրությունը: Ֆիզիկական, բարոյական, տնտեսական ու սոցիալական փլատակների տակ մնացած, ունեզրկված, արնաքամ, անզեն մի փոքրաթիվ ժողովուրդ ապրելու ուժ գտավ և իր պատմական հողերն ազատագրեց դարավոր գերությունից:

Անցավ 30 տարի: Տնտեսապես անհամեմատ բարվոք վիճակում գտնվող, բավականաչափ զինված, քաղաքական ավելի կայուն դիրք բռնած ժողովուրդն իր պատմության ամենախայտառակ պարտությունն է կրում պատերազմի դաշտում, արտաքին և ներքին քաղաքականության ճակատներում, իսկ 2023 թվականի սեպտեմբերին (ուղիղ անկախության օրը)՝ նաև աշխարհի քարտեզի վրա: Կոտրվում է մեր խարխուլ հոգևոր և բարոյական ողնաշարը: Հանձնվում է Արցախը:

Ահա մեր նորագույն պատմության երկու մեխերը, որոնցից կախված է դրանց միջև ընկած բոլոր իրադարձությունների շղթան: Շուշիի գրավումը 1992-ին և Արցախի հանձնումը

2023-ին: Այս երկու իրադարձությունները մեր նորագույն պատմության երկու կողմնորոշիչներն են՝ ոչ միայն պատմական հայրենիքի ազատագրման և կորստի ենթատեքստում, այլև հոգևոր վերելքի և անկման տեսանկյունից:

90-ականների քաղաքական, տնտեսական և սոցիալական գահավիժումը չկարողացավ կանխել մեր հաղթանակը, որովհետև այն արդեն կերտված էր մեր հոգիներում, ուներ կերպար մեր սրտերում, ուրվագիծ՝ մեր մտքերում, կայուն տեղ՝ ապագայի մեր տեսլականում:

Մինչդեռ 21-րդ դարի բարեկեցիկ կյանքը, ապահովության զգացումը և ուժեղ բանակը չկարողացան կանխել պարտությունն ու մեր ժամանակների մեծ գաղթը, որովհետև պարտությունն ընդունել էինք մեր հոգում, Արցախը դավաճանել էինք մեր սրտում և հայրենիքը լքել էինք մեր մտքում:

Սա պարզագույն ապացույցն է այն իրողության, որ ո՛չ փողով, ո՛չ զենքով, ո՛չ էլ կուշտ փորով պատմություն չի արարվում: Ոգի՛ն է կերտում պատմությունը, ոգի՛ն է կոփում հաղթանակները, ոգու՛ թևերով է թռչում երկիրը:

Մեր հաղթանակած ոգին օր-օրի դատարկեցին հոգևոր, ազգային, բարոյական արժեքներից, իսկ տեղը լցոնեցին մեղքով. փողը, հարմարապաշտությունը, շահը, կեղծիքը, չարահավանությունը զբաղեցրին առաքինություններից ազատված տարածությունը:

Մեր պարտությունները քաղաքական էլիտայի մենաշնորհը չեն: Իշխանությունները բոլոր մեր նման երկրներում թխված են նույն արտաքին ուժերի կողմից՝ հակապետականության ալյուրով, ազգադավության թթխմորով, գաղափարազրկության աղով և նյութապաշտության պղտոր ջրով: Այնպես որ՝ ներկա ու նախկին քաղաքական գործիչների անունները տալն անգամ պղծություն է: Նրանց համար Տիրոջ արդար դատաստանը խնդրելով՝ անցնենք ինքներս մեզ:

Ձախողումների թեմայով ժողովրդի անունը հոլովել չի կարելի: Ժողովուրդը «սուրբ է»: Անհատներն են լինում մեղավոր, իսկ ժողովուրդն իր հավաքական կերպարով սուրբ է: Օրինակ, եթե երեք միլիոնից 2,9-ը մեղքի մեջ է ապրում, միևնույնն է՝ ժողովուրդը սուրբ է. այնքան սուրբ, որ հենց մոտենում է քվեատուփին՝ անպայման մի պատուհաս գալիս է երկրի վրա:

Մեր սգավոր կանանց չի թույլատրվում հարցնել՝ անկախության 30 տարիների ընթացքում աբորտի միջոցով սպանված մեկ միլիոն մանուկների՞ն եք ողբում, թե՞ հինգ հազար զինվորին:

Խոժոռադեմ տղամարդկանց ընդունված չէ հարցնել՝ Արցախին դավաճանե՞լն եք ծանր տանում, թե՞ ձեր ընկերոջ կնոջ հետ պղծություն գործելը:

Ազգայնականին չի կարելի հարցնել՝ իսկ ձեր երկու որդիներն ինչու՞ են Ամերիկայում ապրում:

Երեխա կնքողին չի կարելի հարցնել՝ իսկ դու պատարագ գնում և հաղորդվու՞մ ես ամեն կիրակի:

Զինվորին չի կարելի հարցնել՝ ինչու՞ ես թուրքի դեմ ելել, բայց թուրքից սովորած հայհոյանքներով ես օրդ սկսում և ավարտում:

Հաղթանակի բանալին զենքը չէ: Զենքը, զորքը, փողը միջոց են: Բանալին մեղքից հրաժարումն է:

Դրա մասին է ամբողջ Հին Կտակարանը, դրա մասին են այսօրվա Հայաստանը, Արցախը, ՈՒկրաինան, Ռուսաստանը, Իսրայելը: Դրա մասին է Նիկոլայ Սերբացու «Պատերազմ և Աստվածաշունչ» աշխատությունը, որ ամեն քրիստոնյա պետք է կարդա:

Այն, որ ժողովրդի մեղքերի մասին խոսելն անհարմարություն է պատճառում նրա առանձին ներկայացուցիչներին՝ հասկանալի է: Սակայն անհասկանալի է, թե մեր կրոնական վերնախավն ինչու՞ է արգելք դրել հավաքական մեղքի և ապաշխարության թեմայի վրա: Ես չեմ ասում՝ Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին, այլ՝ կրոնական վերնախավը, քանի որ Եկեղեցին հավատացյալներն ու քահանաներն են, սրբերն ու հրեշտակներն են, ի Քրիստոս ննջածներն ու մեղքի մեջ ապրողներն են… Եկեղեցին մեծ է, բազմաշերտ է և իր ամբողջության մեջ, անկասկած, սուրբ է: Եկեղեցու դեմ մարտնչողները կամ անաստված են, կամ աղանդավոր կամ էլ՝ դիվահար: ՈՒստի, Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցուն հարվածելու մեղադրանքներ չեմ ընդունում, բայց և փարիսեցիություն եմ համարում թեմայի մասին լռելը:

Ի՞նչն է կաշկանդում կրոնական վերնախավին այս համազգային աղետի հորձանուտում խոսել ազգովի զղջալու, ապաշխարելու, արդարությամբ Տիրոջ գութը շարժելու, մեղքից հրաժարվելու մասին: Խոսել ոչ միայն եկեղեցու խորաններից՝ բնակչության կես տոկոսի համար, այլ հրապարակավ՝ բոլորիս համար: Խոսել ոչ միայն առանձին հավատացյալի անձնական փրկության, այլ ժողովրդի հավաքական դարձի մասին. Հայոց Երկրորդ Դարձի, որից կախված է պետության և ազգի հետագա գոյությունը:

Եթե խանգարում է այն, որ նման բաներին չեն հավատում, ուրեմն չեն հավատում Աստվածաշնչի որևէ տողին:

Եթե խանգարում է այն, որ ժողովուրդն իրենց ճիշտ չի հասկանա, ուրեմն մարդահաճության մեղքի մեջ են հարատևում:

Եթե խանգարում են սեփական մեղքերը, ապա հպարտության մեջ են, քանի որ բոլորն են մեղավոր, և հոգևորականները ևս մարդկային տկարության պատճառով անմեղ լինել չեն կարող: Պետք է միայն զղջալ, ապաշխարել ու ապաշխարության առաջնորդել ժողովրդին:

Եթե ամաչում են խոստովանել, ուրեմն Հովհան Ոսկեբերանին թող հիշեն, որ ասում է. «մեղքը միացած է ամոթի հետ, ապաշխարությունը հյուսված է արիությանը: Սատանան իմանալով, որ մեղքը միանում է ամոթին, ով կարող է հեշտությամբ վանել մեղսագործին, իսկ ապաշխարանքը միանում է արիությանը, որը կարող է գրավել ապաշխարողին, աղավաղում է բնական կարգը և ամոթը տալիս է ապաշխարանքին, իսկ արիությունը՝ մեղքին: Մեղքի մեջ եղող մարդուն թույլ չի տալիս ամոթ զգալ, իսկ ապաշխարողին ստիպում է ամաչել»:

Ո՞վ կարող է վերստին շաղկապել արիությունն ապաշխարության հետ և մեղքը՝ ամոթի:

Ո՞վ կարող է քակտել սատանայի նետած ուռկանները:

Ո՞վ է ի վիճակի իմաստնությամբ առերեսվել սեփական մեղքերի հետ, խոնարհությամբ դրանք ընդունել, արիությամբ խոստովանել և առաքինությամբ ապաշխարել:

Բոլոր հարցականներն ունեն մեկ պատասխան՝ Հայ Առաքելական Սուրբ եկեղեցին:

Իսկ ժողովուրդը, որ Հայաստանի փրկությունն հիրավի կապում է եկեղեցու հետ, թող չփնտրի այն հոգևորականին, որն աշխարհ կգործուղվի՝ քաղաքականությամբ զբաղվելու նպատակով, այլ թող աղոթքով խնդրի, որ եկեղեցին պատրաստի և առաջնորդի Հայոց Երկրորդ Դարձը:

Այնպես, ինչպես անհատական աղոթքներում Տիրոջից պետք չէ նյութական մանրուքներ խնդրել, նմանապես և հավաքական աղոթքներում պետք չէ հողեր խնդրել. Արարիչը մեզ ամբողջ դրախտն էր տվել:

Տիրոջից պետք չէ ուժեղ բանակ հայցել. Նա աշխարհի ամենատոկուն զինվորներին էր մեզ պահապան դրել:

Տիրոջից պետք չէ հզոր տնտեսություն խնդրել. Նա մեզ այնպիսի շնորհներով է օժտել, որ բարեկեցություն ապահովելու համար չափազանց շատ է:

Տիրոջից պետք չէ իշխանափոխություն խնդրել, քանի որ Նա ամեն անգամ մեզ կտա այն, ինչին արժանի ենք, ու ավելի մեծ հուսահատության մեջ կըկնենք:

Բավական է Աստծուց մեղքից հրաժարվելու կամք հայցել ու մնացած բոլորը մեզ ավելիով կտրվի:

Աստծուց զղջացող սիրտ խնդրենք՝ ու մեր անհաջողությունների շղթան կընդհատվի:

Աստծուն աղաչենք, որ ապաշխարության ոգի դնի մեր ազգի մեջ՝ ու թշնամիները մեր ոտքերի տակ որպես պատվանդան կդրվեն:

Ահա եկել է նյութապաշտության, անաստվածության և կռապաշտության վերջը: Պատերազմների հրում և աղետների հորձանուտներում գերտերություններ են ոչնչանալու, նոր պետություններ են ծնվելու, սուտ արժեքներ են ջնջվելու, ամբարտավան շուրթեր են պապանձվելու:

Աստված ոչ մի պետության չափին, համախառն ներքին արդյունքին և բանակի ուժին չի նայելու, որովհետև այդ ամենն անցողիկ աղբ է, որ այրվելու է բարկության հրի մեջ:

Միակ բանը, որ ազնվանում և վեհանում է հրից՝ ոսկին է:

«Արդ, մի խորհուրդ տամ քեզ,- ասում է Տէրը վերջին ժամանակների եկեղեցուն,- ա՛ռ, գնի՛ր ինձնից կրակի բովով անցած ոսկի, որ հարստանաս» (Յայտնութիւն 3/22):

Կրակի բովով անցած ոսկին խոնարհ սիրտն է: Խոնարհ սրտով էլ Արարչի ողորմությունը խնդրենք, զղջմամբ Աստծո այցելությունը հայցենք և ապաշխարությամբ ընդառաջ գնանք մեզ այցելող Տիրոջը:

Դավիթ ԱՍԼԱՆՅԱՆ

Մեկնաբանություններ