«Ամենաազատ մարդը ամենապատասխանատու մարդն է»

Մեր օրերում խոսքի ազատության վրա տաբու, կարծես, չկա, սակայն, ինչպես ամեն տարի, այս տարի էլ Մամուլի ազատության միջազգային օրը կրկին բարձրացվեց այս հարցը։ Ինչպես միշտ, բարձրաստիճան պաշտոնյաների և քաղաքացիների տեսակետները խոսքի ազատության առնչությամբ խիստ տարբեր են։ Հատկապես հետաքրքիր է խոսքի ազատությունը դիտարկել արդարադատության տեսանկյունից։ Ի՞նչ բան է ազատությունը և ի՞նչ չափով է այն արտահայտված արդարադատության ոլորտում, այս և խոսքի ազատության այլ դրսևորումների շուրջ զրուցեցինք արդարադատության նախկին նախարար ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆԻ հետ։

-Խոսքի կամ կարծիքի արտահայտման ազատությունը հիմնարար ազատություն է, որը ներառում է ինչպես սեփական կարծիք ունենալու, այնպես էլ տեղեկատվության միջոցներով տեղեկություններ ու գաղափարներ փնտրելու, ստանալու և տարածելու ազատությունը,- ասաց նախարարը։- Կարծիքի արտահայտման ազատությունը կարող է սահմանափակվել միայն օրենքով` բացառիկ իրավիճակներում: Սա ժամանակակից ժողովրդավարական իրավակարգերի հիմնաքարային մոտեցումներից է: Այս մոտեցումը որդեգրվել է նաև մեր իրավունքի կողմից: Արդարադատության համակարգը, այս առումով, ունի իր յուրահատկությունները: Ահավասիկ, քրեակատարողական համակարգը, որտեղ այս ազատությունը կարող է ենթարկվել որոշակի սահմանափակումների, և դա արդարացված է: Միաժամանակ արդարադատության իրականացման ոլորտը՝ դատարանների գործունեությունը, հանրային գործունեության ամենահրապարակային ոլորտներից է: Գիտենք, որ Հայաստանում արդարադատությունը որպես կանոն իրականացվում է հրապարակային դատական քննության ձևով: Դռնփակ քննություն իրականացվում է բացառիկ դեպքերում` պետական անվտանգության, հասարակական կարգի, առողջության և բարոյականության կամ այլոց պատվի ու բարի համբավի և այլ հիմնական իրավունքների ու ազատությունների պաշտպանության նպատակով: Այնպես որ, յուրաքանչյուր ոլորտում կարևոր են առանձնահատկությունների ճիշտ արձանագրումն ու խոսքի ազատության իրացման բավարար պայմանների ապահովումը: Ազատ մամուլը երկրի հարստությունն է: Չեմ կարող չհիշել Ալբեր Քամյուի հայտնի խոսքերը. «Ազատ մամուլը կարող է լինել լավը կամ վատը: Բայց միանշանակ է, որ անազատ մամուլը լինում է միայն վատը»:
-Ըստ Ձեզ, խոսքի ազատությունը պե՞տք է սահման ունենա, թե՞ ոչ։
-Իհարկե, նման սահմաններ կան, և դրանք շատ հստակ ձևակերպում ունեն: Դեռևս Մարդու և քաղաքացու իրավունքների 1789 թվականի ֆրանսիական հռչակագրում, օրինակ, մարդու ազատությունը մեկնաբանվում էր այսպես. «Անել ամենը, ինչը վնաս չի հասցնում այլոց»: Այսպիսով՝ յուրաքանչյուրի բնական իրավունքների իրականացումը սահմանափակված է միայն այն սահմաններով, որոնք ապահովում են հասարակության այլ անդամների կողմից նույնպիսի իրավունքներից օգտվելը: Այդ սահմանները կարող են որոշվել միայն օրենքով: Այս իրավական կանոնը, որոշակի հղկումներից հետո, մինչ օրս բոլոր առաջադեմ իրավակարգերի հենասյուներից է: Նախորդ դարի 20-ականների վերջին ԱՄՆ-ի գերագույն դատարանի անդամներից մեկը հետևյալ ձևով է մեկնաբանել այս երևույթը. մարդն իրավունք չունի գոռալու` «հրդեհ» կինոթատրոնի մարդաշատ դահլիճում միայն այն պատճառով, որ այդ պահին և այդ վայրում ցանկություն ունի բարձրաձայն արտաբերելու «հրդեհ» բառը: Արդյոք սա խոսքի ազատության սահմանափակո՞ւմ է: Այո, սահմանափակում է: Այս սահմանափակումը կոչվում է պատասխանատվություն… Ընդհանրապես, ազատությունը ուղղակիորեն փոխկապակցված է պատասխանատվության հետ: Որքան անպատասխանատու է մարդը, այնքան անազատ է նա: Դա ստրուկն է: Ստրուկը չունի պատասխանատվություն: Պատասխանատվությունը նրա տիրոջն է։ Ստրուկն ինքը ոչինչ չի որոշում: «Ամենաազատ մարդը ամենապատասխանատու մարդն է: Նա պատասխանատու է իր արածի և ասածի համար»: Այս կանոնը կիրառելի է նաև լրատվամիջոցների նկատմամբ: Ֆինանսական դժվարությունները չեն արդարացնում պատվերները մամուլում, իսկ հասարակությունը մեղավոր չէ, որ ինչ-ինչ պատճառներով լրատվամիջոցը ենթարկվում է քաղաքական, ֆինանսական կամ այլ ճնշումների, գայթակղությունների և իրեն մատուցում, մեղմ ասած, անորակ, ուղղորդված կամ խեղաթյուրված տեղեկատվություն:
-Վերջերս Փաստաբանների պալատի անդամները ձեռնակռվի անցան խոսքի ազատությունը չարաշահելու պատճառով։ Ինչպե՞ս եք դա մեկնաբանում։
-Խոսքի ազատությունն այստեղ, իմ կարծիքով, որևէ առնչություն չունի: Որքան թույլ է տալիս դատել հրապարակային տեղեկատվությունը, այս իրավիճակի պատճառը չափազանց լարված միջանձնային հարաբերություններն են եղել: Տպավորությունն այնպիսին է, որ ժամանակին իրար լավ ճանաչած մարդիկ հիմա միմյանց հետ չեն շփվում, սակայն բավական նպատակային ու հաջողված սեղմում են դիմացինի՝ քաջ ծանոթ թույլ կետերը տեղեկատվական պատերազմների միջոցով: Հենց դրանք էլ բերել են նման անհեթեթ հանգուցալուծման: Այլ հարց է, թե ինչ խորքային, այդ թվում` հայեցակարգային տարակարծություններ և սկզբունքային մոտեցումներ են եղել փաստաբանների այս խմբերի միջև: Ինչ էլ եղած լինի, այսպիսի դրսևորումներն անհարիր են բարձր առաքելություն ունեցող անհատներին, և, ելնելով մասնագիտության և Փաստաբանների պալատի հեղինակությունը բարձր պահելու հրամայականից, հենց իրենք պետք է հարթեն բոլոր կնճիռները: Իսկ բուն միջադեպը, կարծում եմ, կհետաքննվի օբյեկտիվորեն և արդար:
-Պարոն Մանուկյան, քանի որ խոսքի ազատության շրջանակներում է մեր զրույցը, օգտվելով այդ ազատությունից, ուզում եմ հարցնել` մտադի՞ր եք վերադառնալու քաղաքական դաշտ և ի՞նչ ձևաչափով։ Ի դեպ, շատերին հետաքրքրում է նաև, թե ինչով եք այժմ զբաղվում։
-Զբաղվում եմ մասնավոր մասնագիտական գործունեությամբ, նաև այլ ոլորտի բիզնես ծրագրերով: Ակտիվությանս մի մասը նվիրում եմ հասարակական և բարեգործական աշխատանքներին: Իսկ քաղաքական ակտիվության մասով ասեմ, որ ոչինչ բացառված չէ: Ինչպես ասում են՝ օրը կգա, բարին հետը:
-Հայաստանի քաղաքական դաշտը արդյո՞ք խոսքի ազատությունն ու «բեսպրեդելը» իրար չի խառնում, ինչը տարածում է նաև հասարակության այլ շերտերի վրա։
-Նախ` պետք է արձանագրենք, որ այս մասով իրավիճակի բարելավում, այնուամենայնիվ, կա մեր քաղաքական դաշտում: Ահավասիկ, նայենք թեկուզ Ազգային ժողովի կազմը, որտեղ այսօր նվազագույնի է հասցված ոչ քաղաքական, երբեմն նույնիսկ «փողոցային» էլեմենտի ներկայությունը: Քաղաքական բանավեճի և ընտրողի հետ խոսելու դրական մշակույթ, այնուամենայնիվ, ձևավորվում է: Թեև շատ գործ կա անելու այս առումով: Սա ուղղակիորեն փոխկապակցված է քաղաքական համակարգի զարգացման, կուսակցությունների ամրապնդման և որակյալ քաղաքական մշակույթ ձևավորելու հրամայականի հետ:

Զրուցեց
Ժասմեն ՎԻԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• ՃՇՀԱՀ-ն և Ստավրոպոլի «Հյուսիս-Կովկասյան դաշնային» համալսարանը հեռահար եղանակով ստորագրեցին «Մեծ Կովկաս կոնսորցիում ստեղծելու մասին» համաձայնագիրը
• «Հան­ցա­վոր ան­գոր­ծու­թ­յուն են դրսևո­րում ՀՀ իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը»
• «Ղա­րա­բա­ղյան խնդ­րի քա­ղա­քա­կան լու­ծու­մը պետք է գտն­վեր այս պա­տե­րազ­մից ա­ռաջ»
• ՃՇՀԱՀ-ի հետ համագործակցության շրջանակներում բացվեց ինտերակտիվ ուսուցման ռուսաց լեզվի առաջին կենտրոնը
• «Դուռ-լու­սա­մուտդ պինդ փա­կիր, ու­րի­շին գող մի հա­նիր»
• Կռա­պաշ­տու­թ­յու­նը քան­դեց Հա­յաս­տա­նը
• «Նո­յեմ­բե­րի 4-ի դրու­թ­յամբ Շու­շիում մեր դիր­քե­րը բո­լոր ա­ռում­նե­րով նպաս­տա­վոր են ե­ղել»
• «Որ­քան հիաս­թափ­ված եմ նախ­կին իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րից, այն­քան էլ հիաս­թափ­ված եմ ներ­կա­յիս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րից»
• ՃՇՀԱՀ-ն 6 մլն դրամ է փոխանցել «Զինծառայողների ապահովագրության» հիմնադրամին և «Հայրենիքի պաշտպանի վերականգնողական կենտրոն»-ին
• ՃՇՀԱՀ հոգաբարձունների խորհրդի նիստում մեկ րոպե լռությամբ հարգեցին Ղարաբաղի պատերազմում իրենց կյանքը հանուն հայրենիքի զոհաբերած նահատակների հիշատակը
• «Պատերազմ և խաղաղության» նոր տարբերակը․ «վաճառված է» Արցախը, վտանգված է Հայաստանը
• Պա­տե­րազ­մի պայ­ման­նե­րում փաս­տա­թուղթն ին­չու՞ բո­վան­դա­կա­յին փո­փո­խու­թ­յուն չի կրել
• Արդեն ե­րեկ պետք է մե­կու­սաց­վեին և պար­տա­դիր թես­տա­վոր­վեին
• Գեր­շա­հույթ` պա­տե­րազ­մի հաշ­վին
• «Լար­վա­ծու­թ­յան մե­ծաց­մա­նը զու­գա­հեռ ես-ը ա­վե­լի է ձուլ­վում մենք-ին»
• «Հա­յե­րը ոչ միայն լավ գոր­ծա­րար­ներ են, այլև լավ մար­տիկ­ներ»
• ՃՇՀԱՀ-ը 15 մլն 500 հազար դրամ է փոխանցել «Հայաստան համահայկական հիմնադրամին»
• «Մեր ամ­րոց­նե­րի պա­տե­րի տակ լավ ջարդ են ու­տում և ու­տե­լու են»
• ՊԵԿ-ը միանձ­ն­յա՞ է ո­րո­շել
• Վլադ Ասատրյանը միաձայն վերընտրվեց ՃՇՀԱՀ հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ

Մեկնաբանություններ