«Մենք դեռ խորհրդային ձևով արդարություն ենք պահանջում»

Թուրքիայի Մանիսա նահանգի Թուրգութլու շրջանում գտնվող պատմական հայկական եկեղեցին վերանորոգվում է: Եկեղեցին, որը մինչև 2003 թ. գործել է որպես Թուրգութլուի քաղաքապետարանի ծառայողական շենք, վերանորոգումից հետո կվերածվի կրթության, մշակույթի և արվեստի տան: Վերանորոգումից հետո եկեղեցին հայերին վերադարձնելու կամ վերաբացելու մասին որևէ տեղեկություն չկա՝ իրազեկում է ermenihaber.am-ը, նշելով նաև, որ Թուրքիայի իշխող «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության Թուրգութլուի շրջանային կենտրոնի ղեկավար Մյուրշիթ Գեդիզլիին զայրացրել է այն հանգամանքը, որ հայկական եկեղեցին, տարիներ շարունակ այլ նպատակների ծառայելուց հետո նույնիսկ, դեռևս մոռացության չի մատնվել, և պաշտոնական շրջանակները հիշատակում են որպես հայկական աղոթատեղի:
Անցյալ դարասկզբին Թուրքիայում ավերվել և թալանվել է 5 հազարից ավելի եկեղեցի, 21-րդ դարում նույն հաջողությամբ թալանվում և ավերվում է 500-ից ավելի եկեղեցի, մի մասը վերածվել է զորանոցների, արհեստանոցների և այլն: Բայց, մյուս կողմից էլ, քաղաքական շահի, զբոսաշրջության զարգացման համար Թուրքիան հայկական եկեղեցի է վերանորոգում կամ պատարագի արարողություն է թույլ տալիս տարին մեկ-երկու անգամ:
Թուրքիայի վարած քաղաքականությանը, հայկական պատմական եկեղեցիների խնդրին անդրադառնալով՝ քաղաքագետ ԷԴԻԿ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆՆ ասաց, որ տարբեր եկեղեցիների դեպքում միտումն էլ կարող է տարբեր լինել: Մի դեպքում՝ պահպանել, թեկուզ անունը դնել մշակույթի տուն, միայն թե չքանդվի, մյուս դեպքում՝ քանդել կամ այնպես աղճատել տեսքը, որ այլևս որպես եկեղեցի չկարողանա գործել: Նկատեց նաև, որ երբ որևէ խնդիր է ծագում եկեղեցիներին առնչվող, անմիջապես մամուլը, հասարակությունը արձագանքում են: Քաղաքագետի կարծիքով՝ սա ոչ միայն եկեղեցու, այլև Արևմտյան Հայաստանի հայության խնդիրն է, տարանջատել պետք չէ. «Մի օրինակ բերեմ. «Կենտրոն» հեռուստաընկերությամբ 2015-ի դեկտեմբերին հայտարարեցին, որ Արևմտյան Հայաստանի քրդական շրջաններում բնակվում է 3 միլիոն իսլամացած հայ: Թուրքական որոշ լրատվամիջոցներ սկսեցին հղում անել այդ հաղորդմանը ու շրջանառել այդ թիվը: Անընդունելի իրավիճակ է, այնտեղ անվտանգության խնդիր կա: Մեր եկեղեցիներին, մեր պատմական ժառանգությանը պիտի տեր կանգնենք, բայց տեղիք չտանք, որ անտեղի շահարկեն»:
Քաղաքագետի փոխանցմամբ՝ Թուրքիայում 34 գործող եկեղեցի կա և 18 դպրոց, որտեղ սովորում է մոտ 3000 աշակերտ: 1915-ից առաջ 2300 եկեղեցի է գործել, 700 դպրոց՝ 80 հազարից ավելի աշակերտով: «Սա մեր ժառանգությունն է եղել մինչև 1915 թվականը: Իսկ ինչո՞ւ Կիպրոսի մասին չենք խոսում, 80-ականներին Կիպրոսի հյուսիսային հատվածում ոչնչացվել է 500 եկեղեցի: Միայն 2010-ին 28 եկեղեցի վերածվել է զինվորական հոսպիտալի, դրանց մեջ կան նաև հայկական եկեղեցիներ: Նշանակում է՝ մենք Կիպրոսի հայկական եկեղեցիների հարցը չպետք է առանձնացնենք Թուրքիայից»,- ասաց զրուցակիցս: Նաև կարծիք հայտնեց, որ հարցը պետք է ուղղորդել քրիստոնեական եկեղեցիների վերականգնման, վերադարձման հունով, առանձին չենք կարող հարց լուծել. «Խնդիրը բարդ է, հետևողական պետք է լինել: Մենք կամ մեր աջակիցները որոշակի քաղաքական, տնտեսական կշիռ պետք է ունենանք Թուրքիայի ներսում: Միայն պահանջելով խնդիրը չի լուծվի, փոխադարձ շահերի վրա հենվելով դանդաղ պիտի լուծենք: Մենք դեռ խորհրդային ձևով արդարություն ենք պահանջում: Թուրքիայում հարցերն արդարությամբ չեն լուծվում»:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ