Կողպեք

Տունը գյուղի ծայրին էր, գյուղը՝ աշխարհի։ Տան մուտքը պահակում էր մեծ ժանգաթաթախ կողպեքը։ Երբվանի՞ց էին նրան վստահել այդ գործը, հազիվ թե որևէ մեկը կարողանար մտաբերել։ Տան առջև հանգուցյալ այգին էր՝ մգլած ծառակոճղերով, որոնք լուսնագիշերներին նմանվում էին սահմռկեցնող գլխատված հրեշների։ Մարդաբոյ եղինջները կքվելով՝ գլուխները խոթել էին ներքնահարկի ապակեզուրկ պատուհաններից ներս։ Տան ուսերից կախված ջրհորդաններ հիշեցնող ծակոտկեն թիթեղները երբեմն քամին այնպես էր իրար զարկում, որ կարծես զայրացած թմբկահարը անտրամադիր կատարում էր երաժշտախմբի միակ անդամի ճարահատյալ հանձնառությունը։ Ամռան միջօրեին, երբ արեգակը ծուլացնում էր իր երթը, տան բակը դառնում էր սողունների հավաքատեղի, և թվում էր, թե ժամանակը ջղաձգվելով անշարժանում էր ընդարմացած չալպուտուրիկ օձերի հայացքներում։ Սարդերի լարախաղաց արքան, հպատակների աշխատանքից գոհ, անխռով նիրհում էր տանիքի ձեղուններից կախված նրբագործ սարդապալատի մեջ։
ՈՒ այսպես որքա՜ն կձգվեր աչքը ճամփին լքավեր տան կյանքը, եթե մի ամառային տապահեղձ օր փոստատար Թագոն չգուժեր.
-Նշանին էսօր բերում են...
Վաղուց ի վեր այդ գյուղը ոչ ոք չէր գալիս... բերում էին։ Ավտոմեքենաների աղմուկից շփոթահար օձերը, քնահարբ աչքերը դժկամությամբ բացելով և ակնապիշ նայելով եկվորներին, թերի թողեցին արևահարումը։ Քանի՜-քանի տարի բանալու երես չտեսած կողպեքը համառում էր։ Գյուղացիներից մեկը հիշեց դարբին Շահոյին, բայց նա արդեն ապրողների մեջ չէր։ Այդպես էլ կողպեքը չհպատակվեց, և ստիպված ծխնիներից պոկեցին դուռը։ Մի քանի կորաքամակ ծերունիներ և ժամանակի երախն ընկած գունակորույս հագուստներով պառավ կանայք հավաքվեցին։ Վաղնջուց այստեղ մոռացել էին ննջեցյալի վրա արտասվելը, և ծայր առան զրուցակտորներ, որոնք եթե ժողովեիր, կստացվեր մարդկության տարիքի մի վհատեցնող եզրահանգում.
-ՈՒնայնություն ունայնությանց... ՈՒնայն աշխարհում, ո՞վ ի՜նչ իմանա...
Այս գյուղի մարդիկ հմտացել էին գերեզմանափորության մեջ։ Մի քանի ժամ հետո Նշանի դագաղը կարգ ու կանոնով պտույտ գործեց տան բակում և ուղևորվեց գերեզմանատուն։
Մեռնող գյուղում թարմ էին միայն գերեզմանաթմբերը...
Մի քանի հալևորներ, «հողը թեթև լինի» ասելով, պարպեցին օղու բաժակները։
-Դե շուտ արեք, եղանակը փչանում է,- միջամտեցին քաղաքաբնակները, և փութացված հուղարկավորությունը կայացավ։
Սգո սեղանի շուրջ նստած ալեհեր ծերունիների մեջ քաղաքից ժամանած սակավաթիվ երիտասարդ կանայք ու տղամարդիկ նմանվում էին դալարազուրկ այգում պատահաբար ծլարձակած շիվերի։
«Ձեր օջա՛խը վերադարձեք, ձեր պապերի գերեզմաններին ո՞վ է տիրություն անելու»,- դիմելով Նշանի որդիներին՝ թախանձագին մրմնջում էր ծերակույտը։ Հանկարծ, կարծես ուսերին ծանրացած մեկ դարը ճիգով բարձրացնելով, ոտքի ելավ գյուղի ամենատարեցը՝ վարժապետ Հակոբը։
-Էս բայղուշը մի ցանցառ բան չասի՞,- անհանգստացան սեղանակիցները։
Ծերունու հանդարտահոս ձայնը կարծես երկրային չէր.
-Ժողովո՛ւրդ, լա՜վ լսեցեք երկու գորտերի պատմությունը։ «Մի ահարկու երաշտ տարի, երբ ցամաքում էին գետերը և առուները, մի գորտ ասաց ընկերոջը.
-Եղբա՛յր, եկ հեռանանք այս նզովյալ վայրերից, գնանք հորդ ջրերի երկիրը, քանի՞ կյանք ենք ապրելու...
-Չէ՛, հայրենիքս չեմ լքի, դու էլ մի գնա, Աստված ողորմած է,- պաղատում է մյուս գորտը;
Գորտերից մեկը լողում է դեպի Ջրաստան, ապրում անվրդով կյանքով ու մի օր, հիշելով հայրենիքը, վերադառնում և տեսնում է ընկերոջ կմախքը` տպված քարերին»։
-Թո՛ւ, քու մարդ ասողի... էս տախտակը պակասը քանի՞ բաժակ է խմել,- վարպետ Սարգսի տրտունջը երկրորդվեց, երրորդվեց...
ՈՒ մի հավելյալ տխրություն սփռվեց տխրության սեղանի վրա։ Բոլորը կառչել էին իրենց խոհերից։ Սյուքը արեգակի խոտոր ճաճանչների մեջ սասանվող փոշեհատիկները պատշգամբի երկայնքով անհասցե ցրում էր։
Սգո արարողությունն ավարտվեց։
Դուռը դրեցին տեղը, և նոր փայլփլուն կողպեքը սկսեց հսկել անտերունչ տունը, ու աշխարհում ոչ ոք չգիտեր՝ ե՞րբ և ո՞վ է այն բացելու։
Տրտմաշուք արփամուտի թալկացած փշրանքները անկարեկցաբար տարփողում էին հողագնդի ի՞նչ իմանաս որերորդ օրվա մոտալուտ վախճանը։

Զավեն ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

Մեկնաբանություններ