«Ոսկե ծիրան» 12-րդը. Կինոհրավառություն, որ թևածում է մեր քաղաքում

Բացվեց բազմաթիվ երևանցիների սիրելի փառատոնը՝ «Ոսկե ծիրանը»:

12-րդ անգամ ծիրանավառ հանդերձ հագավ Երևանը: Կինոյի տոնն այս տարի մեր քաղաք է բերել շատ անվանիների. Ռոբեր Գեդիգյան, Արտավազդ Փելեշյան, Քշիշտոֆ Զանուսի, Օռնելա Մուտի, Նաստասյա Կինսկի, Պատրիկ Շենե, Ռոբ Նիլսոն, այլք: Նաև ի մի է բերել Հայաստանում առկա ռացիոնալ կինոպոտենցյալը՝ նոր հանդիպումներից նոր մտահղացումներ ծնելու և հետագայում կինոէկրանին մեզ մատուցելու հեռանկարով:
Այս տարի Ծիրանօրհնեքի ծեսը կատարվեց նորակառույց Սուրբ Աննա եկեղեցում:
Ապա հանդիպեցինք հանրահռչակ Օռնելա Մուտիի հետ:
«Ես ընդունեցի «Ոսկե ծիրան» փառատոնի հրավերն այն պատճառով, որ այս տարին իսկապես հատուկ տարի է Հայաստանի համար: Սա այն երկիրն է, որ շատ է ճնշված եղել: Ես ունեմ մի շատ թանկագին ընկերուհի, ռուս, որն ամուսնացել է հայի հետ: Նրա միջոցով ես շատ եմ լսել Հայաստանի մասին և ճանաչել այն: Ինձ շատ է դուր գալիս այս կինոփառատոնը: Եվ ինձ դուր եկավ ֆիլմերի ընտրությունը, որը կատարեց փառատոնը: Երբեք չէի եղել Հայաստանում: Ինձ ասել են, որ Հայաստանը կախարդական երկիր է: Ոչ թե, որովհետև գեղեցիկ է, այլ որովհետև հոգևոր է: Եվ ես չկարողացա մերժել փառատոնի հրավերը»,- այսպիսի խոստովանությամբ սկսեց իր հանդիպումը հանրահռչակ իտալուհին:
«Իրատեսը» հարցրեց նրան. «Ո՞ր դեպքում է դերասանի ազատությունն ավելի սահմանափակված, երբ նկարահանվում է դասական գրականության հիման վրա՞, թե՞ ժամանակակից սցենարով ստեղծվող ֆիլմերում»:
«Երկու դեպքում էլ աշխատանքը շատ հետաքրքիր է: Բնականաբար դասական գործերի հիման վրա, պատմական թմատիկայով ստեղծվող ֆիլմերի վրա աշխատելիս երկար ուսումնասիրություններ են արվում, որովհետև հենց զգեստը պահանջում է որոշակի մոտեցում: Ջինսով կամ շորտերով բոլորովին ուրիշ վիճակում ես լինում, կորսետով՝ ուրիշ: Դասականի դեպքում խոսելու ոճն է փոխվում, շարժուձևը. այսինքն՝ կա իսկապես տարբերություն, կա ավելի մեծ դժվարություն»,- այսպիսին էր Մուտիի պատասխանը:

Հաջորդիվ՝ ավանդույթ դարձած մի արարողակարգ. բացվեց Հենրիկ Մալյանի աստղը Շարլ Ազնավուրի հրապարակում: Հիրավի, արժանի անուն՝ հայ կինոյի լեգենդների ոչ ստվար շարքում:
«Ոսկե ծիրանի» բացման ֆիլմը՝ Ռոբեր Գեդիգյանի «Խենթ պատմությունը», ցուցադրվեց «Մոսկվա» կինոթատրոնի Կարմիր դահլիճում: Ֆիլմը պատմում էր Հայոց ցեղասպանության թողած հետագծի, հայ վրիժառուների և նրաց տարբեր մոտեցումների մասին իրենց գործի նկատմամբ: Ֆիլմի հերոսի՝ Արամի շուրթերով հնչում էր դաժան ճշմարտությունը. «Ցեղասպանությունը բոլորիս խելագար է դարձրել»:
Ֆիլմի ռեժիսորն ասաց, որ ընդունված է կարծել, թե պատմությունը հաղթողներինն է, իսկ հաղթվածներին բաժին է ընկնում լռությունն ու հիշողությունը: Իր ֆիլմը փորձում է հակառակն ապացուցել, մեր պարտությունը խոսուն դարձնել և սփռել ողջ աշխարհով:
Ավանդական Կարմիր գորգի հանդիսավորությունն ընբոշխնելով՝ ծիրանավառները հասան Ալ. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն: Այստեղ տոն ու հրավառ տրամադրություն ապահովեցին Սերժ Ավեդիքյանն ու Ժիրայր Փափազյանը:
Կինոփառատոնի տնօրեն Հարություն Խաչատրյանը և ՎիվաՍել.ՄՏՍ-ի տնօրեն Ռալֆ Յիրիկյանը հայտարարեցին 12-րդ «Ոսկե ծիրանի» բացումը և խոստացան ևս տասը տարի լինել այդ գեղեցիկ համագործակցության մեջ՝ հուրախություն և ի պատիվ մեր երկրի ու ազգի:
Այս տարի «Փարաջանովի թալեր» մրցանակին արժանացան Նաստասյա Կինսկին և Օռնելա Մուտին, որոնք հայտարարեցին, որ հավասարաչափ ուրախ են թե՛ Հայաստանում գտնվելու, «Ոսկե ծիրանին» մասնակցելու, թե՛ միմյանց Երևանում հանդիպելու առիթով:
Բացման հանդիսության ամենագործնական հատվածը, իհարկե, մրցութային ծրագրերում ընդգրկված ֆիլմերի տեսահոլովակների ցուցադրությունն էր: Քանի որ այդ ֆիլմերի նախնական դիտումների շնորհիվ ես արդեն ունեմ սեփական կարծիքս, փորձեմ համառոտ ներկայացնել այն:
Եվ այսպես. վավերագրական ֆիլմերի մրցությում ներառված են թե՝ ներանձնական, թե՝ համամարդկային թեմաներ շոշափող կինոժապավեններ: Վիեստուրս Կայրիշի «Հավալուսնը անապատում», Ֆելիքս Դյուֆուր-Լապերիերի «Անդրատլանտիդա», Ժան-Գաբրիել Պերիոյի «Գերմանական երիտասարդություն» ֆիլմերը մեզ ներկայցնում են ուրիշների աշխարհը՝ երևակելով դրանց հետ ունեցած մեր ընդհանրություններն ու տարբերությունները: Ալեքսանդր Նանաուի «Տոտոն և նրա քույրերը» ֆիլմի նյութը միայն առերևույթ է մեզ համար էկզոտիկ ու խորթ թվում: Իրականում դա կոնկրետ դեպքից վերացարկվելու և կեղտի ու ապականության մեջ մարդկային արժանապատվության հմայքը տեսնելու հորդոր է, որ չի կարող անտարբեր թողնել ցանկացած բանական արարածի:

Խաղարկային ֆիլմերի միջազգային մրցույթին ներկայացված «Ձմռան վերջը» /ռեժ.՝ Կիմ Դե-հուան/ իր դանդաղ ընթացքի մեջ է առնում հանդիսատեսին՝ տպավորություն ստեղծելով, որ ֆիլմի ավարտի հետ չի կայանում «ձմռան վերջը», որովհետև դրանում ծավալված ընտանեկան բարդ ու խճճված հարաբերությունները մտածելու առիթ են տալիս նաև էկրանին վերջին լուսագրերի հայտնվելուց հետո:
«Կորիզ» կարճամետրաժ ֆիլմերի մրցույթին ներկայացված «Տենդ» /ռեժ.՝ Իրա ՈՒստելենցա/ և «Լիլա» /ռեժ.՝ Կարլոս Լասկանո/ ֆիլմերը կյանքի հանդեպ հակադիր բեևեռներից ուղղված հայացքներն են խաչաձևում. առաջին դեպքում հուսահատ մարդը իր չարության զոհն է դառնում, երկրորդ դեպքում՝ անհուսությունից հեքիաթ արարում: Սոֆյա Չերնիշովայի «Դարաշրջանի վերջը» ստալինյան հալածանքների և բռնակալի մահով դրանց վերջ դրված ցնծության մի դրվագ է պատկերում էկրանին: Դավուդ Խայամի «Չելլե» ֆիլմը էկրանի վրա կատարվող իրադարձույունների և գործող անձանց հանդեպ վերաբերմունքի անսպասելի բեկման մի օրինակ է. քսան րոպե տևողությամբ ֆիլմի ողջ ընթացքում հակաէսթետիկական ու վանող կերպարը ֆիլմի վերջին երկու-երեք րոպեի ընթացքում հանկարծ դառնում է հանդիսատեսի կարեկցանքի ու համակրանքի կրողը՝ հավաստելով այն ճշմարտությունը, որ կյանքը, ինչպես և կինոն կտրուկ շրջադարձերի տիրույթ են:
«Հայկական համայանապատկերի» ամենավառ կինոիրողությունը, թերևս, Արամ Շահբազյանի «Մոսկվիչ, իմ սեր» ֆիլմն է՝ իր դաժան ռեալիզմով:
Ալեն Մանուկյանի «Վերևից» կարճամետրաժը, ինչպես և նրա նախորդ՝ «Հարություն» ֆիլմը, տիեզերքի չար ու բարի ուժերի հավասարակշռությունն է չափուձևում:

«Ինչպես անցնել /Ջիլիզից Ջիլիզ/» /ռեժ.՝ Սոնա Քոչարյան, Մարինե Քոչարյան/ վավերագրությունը մեր առջև ծառացած իրական սահմանների գոյությունն է դատապարտում: Իսկ Ադրինե Գրիգորյանի «Վերադարձ դեպի Գյուրուն» ֆիլմը մեր կորսված սահամանների ու դրանց չսպիացող վերքի հանդեպ նորօրյա վերաբերմունքի շինծու և իրական պատկերներն է երևան հանում: Հովհաննես Իշխանյանի «Ընտանեկան ալբոմը» ստալինյան մղձավանջի վերհուշն է բերում՝ ահազանգելով նաև մերօրյա չարիքի մասին՝ ի դեմս Գյումրու Չերազի անվան դպրոցի տնօրենի:
Ինչևէ, այս և շատ այլ ֆիլմեր պիտի մրցեն երևանյան միջազգային կիոնփառատոնի օրերին, պիտի բորբոքվեն կամ հանդարտվեն շատ կրքեր՝ այս կամ այն առիթով: Բայց տոնը, որի անունն է «Ոսկե ծիրան», արդեն 12-րդ անգամ մեզ համոզում է, որ ինքը հավատարիմ է իր դավանած սկզբունքներին ու հուսախաբ չի անելու այն հազարավոր կինոսերներին, որոնք փառատոնից ոչ թե այս կամ այն մրցանակն ու հրավիրատոմսն են ակնկալում, այլ այն կինոհրավառությունը, որն ամեն ամառ թևածում է մեր քաղաքում:

Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆ

Տեսանյութ

Հեղինակի նյութեր

• Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»

Մեկնաբանություններ