«Եթե ամեն րոպե փողոցով թանկարժեք ավտոմեքենա է անցնում, նշանակում է՝ Հայաստանում փող կա»

«Իրատեսի» հյուրն է ֆրանսահայ դուդուկահար ԼԵՎՈՆ ՄԻՆԱՍՅԱՆԸ:

«ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԼՍԱՐԱՆԸ ԴՈՒԴՈՒԿԻ ՀԱՄԱՐ ՆԵՂ Է»

-Պարոն Մինասյան, երբ երկու տարի առաջ հանդիպեցի Ձեզ, Հայաստանի երաժիշտների հետ համատեղ համերգ էիք նախապատրաստում, որը պիտի կայանար Ֆրանսիայում: Ի՞նչ հաջողություն ունեցավ այդ նախագիծը:
-Այդ համերգը կայացավ հայաստանցի երաժիշտների, քրոջս ու իմ մասնակցությամբ: Այստեղից ընտրել էի շատ տաղանդավոր դուդուկահարների՝ Վիգեն Հակոբյանին, Արթուր Ղասաբյանին, Տիգրան Զաքարյանին, Արմեն Ղազարյանին, քամանչահար Վիդոկ Հակոբյանին: Ես նրանց հետ նվագում էի դուդուկ, իսկ քույրս՝ Վարդուհի Մինասյանը, հանդես էր գալիս վոկալ կատարմամբ: Փորձերն արվեցին այստեղ՝ իմ երևանյան բնակարանում: Եվ արդեն պատրաստ ծրագրով մենք մեկնեցինք Փարիզ ու համերգ ունեցանք «Teatre de la ville» սրահում: Դա մի սրահ է, որտեղ ելույթ են ունենում համաշխարհային ճանաչում ունեցող լավագույն երաժիշտները: Մեզ համար մեծ իրադարձություն էր այդտեղ նվագելը:
-Ովքե՞ր էին այդ համերգի ունկնդիրները, հայկական համայնքի ներկայացուցիչնե՞ր, թե՞ ֆրանսիացիներ, օտարերկրացիներ:
-Ո՛չ, ո՛չ, այնպես չէ, որ մենք հայ լսարանի համար էինք նվագում: Դահլիճում ֆրանսիացիներ էին:
-Եվ ի՞նչ: Ընկալեցի՞ն, սիրեցի՞ն հայկական երաժշտությունը ֆրանսիացիք:
-Ֆրանսիացիք այնքան են սիրում դուդուկը, որ իրենք են առաջարկել հայաստանցի երաժիշտների հետ համատեղ համերգ ունենալ Փարիզում: Ես նրանց ներկայացրել էի իմ գործունեությունը, որ ծավալում եմ Երևանում, բացատրել, թե ինչպես կարելի է կայացնել այդ համերգը, և այն բարեհաջող կայացավ: Իսկ այսօր ես համանման մի համերգ եմ նախապատրաստում Մարսելում՝ նույն ծրագրով, որովհետև դա իսկապես հաջող ծրագիր է: Սեպտեմբերին դուդուկս պիտի հնչի Շանհայում. նվագելու եմ Շանհայի ֆիլհարմոնիկի հետ: Անցյալ տարի էլ Լոնդոնում ենք նվագել Փիթեր Գաբրիելի հետ: Ելույթ ենք ունեցել հանրահայտ «Womad» փառատոնում, որի կազմակերպիչն ինքը՝ Փիթեր Գաբրիելն է:
-Ինչպե՞ս ստեղծվեց կապը Փիթեր Գաբրիելի և հայ դուդուկահարների խմբի միջև:
-Վերջին երկու տարում ես շատ եմ նվագում տարբեր երկրներում, տարբեր բեմերում: Ինձ լավ ճանաչում են ամենուր: Ինքս կապվեցի Փիթեր Գաբրիելի հետ, պատմեցի մեր ծրագրի մասին: Դա նրան շատ հետաքրքրեց, և մենք պայմանավորվածություն ձեռք բերեցինք համատեղ հանդես գալու մասին: Ես տարեկան երեք-չորս անգամ գալիս եմ Երևան, հայաստանցի երաժիշտների հետ նախապատրաստում մեր հերթական համերգը: Ես ծնվել եմ Ֆրանսիայում, այնտեղ ունեմ իմ գործը, իմ անելիքները, բայց հայ երաժշտությունը, հայկական դուդուկը աշխարհի համար ճանաչելի դարձնելը համարում եմ իմ ամենակարևոր առաքելությունը: Իհարկե, Երևան գալս դժվարությունների հետ է կապված: Ե՛վ նյութական խնդիրներ են մեջտեղ գալիս, և՛ ընտանեկան ¥կինս մահացել է, և երբ ես գալիս եմ Երևան, երկու երեխաս մնում են մենակ, մի բան, որ ինձ ցավ է պատճառում¤, բայց դա ինձ հետ չի պահում իմ ծրագրերից, ես պիտի կարողանամ դրանք իրականացնել:
-Ֆրանսիայում ունեցած Ձեր գործը լուծում է սոցիալական խնդիրները, Հայաստանում ծավալած գործունեությունը՝ ընդհակառակը: Ավելին, այն ենթադրում է ներդրում Ձեր կողմից: Ինչպե՞ս եք կարողանում տեղավորվել այս հակասական իրավիճակներում:
-Ես ի սկզբանե բացառել եմ այդպիսի բաների վրա կենտրոնանալու հարցը: Ես Հայաստանում ծավալած գործունեությունից նյութական ակնկալիքներ չունեմ:
-Ցեղասպանության 100-րդ տարում ինչ-որ նորություն սպասվո՞ւմ է Ձեր գործունեության դաշտում:
-Այս տարի ավելի շատ քաղաքներից եմ ստանում հրավերներ, որովհետև դուդուկն այն գործիքն է, որն ուղղակիորեն առնչվում է Հայոց ցեղասպանության հետ: Բոլոր ազգությունները, բոլոր քաղաքների ունկնդիրները խոստովանում են, որ երբ լսում են դուդուկի մեղեդին, ապրում են Հայոց մեծ եղեռնի ցավի ու հիշողության զգացողությունները: Դուդուկի հնչյունների միջոցով մեր ցավը, մեր պատմության հիշատակները փոխանցվում են ոչ միայն հայ, այլև օտար ունկնդիրներին:
-Երբ դուդուկի կատարումներով հանդես եք գալիս հոլիվուդյան ֆիլմերում, ի՞նչ հնչերանգներ եք դնում Ձեր գործիքի մեջ:
-Այդ ֆիլմերում ես դուդուկով կատարում եմ այն կոմպոզիցիաները, որոնք գրված են տվյալ ֆիլմի համար: Այս դեպքում արդեն հայկական դուդուկը հայկական մեղեդի չի հնչեցնում:
-Այսինքն՝ հայկական դուդուկը արևմտյան մելո՞սն է մեկնաբանում:
-Այո՛: Այս դեպքում խնդիրը տվյալ կոմպոզիտորի գրած մեղեդին կատարելն է, ոչ թե հայկական ազգային երաժշտություն հնչեցնելը:
-Եվ սա մեր դուդուկը նոր լույսի տակ ներկայացնելու խնդիր է լուծում, այնպես չէ՞:
-Անշո՛ւշտ: Եվ այդ կոմպոզիտորների հետ ես նախապես որոշակի բացատրություն եմ ունենում դուդուկի առանձնահատկությունների վերաբերյալ, որպեսզի իրենք կարողանան գրված երաժշտությունը համապատասխանեցնել դուդուկի հնարավորություններին և ստանալ ցանկալի արդյունք:
-Հոլիվուդում բարձր արվեստի գերիշխանության մասին, իհարկե, չի կարելի խոսել: Այստեղ ավելի շատ ինդուստրիա է, բիզնես, շահույթ: Հայ մարդու, հայ երաժշտի համար ի՞նչ խնդիրներ են ծագում այս իրողության մեջ տեղավորվելիս:
-Ամեն ինչի մեջ էլ կարելի է տեղավորվել: Մեր ազգային նվագարանը, մեր ազգային նվագը ամենուր ունի իր տեղը, իր պահանջարկը: Ես՝ Ֆրանսիայում ծնված ու աշխարհի բազմաթիվ երկրներում համերգներ ունեցած երաժիշտս, հավատացնում եմ, որ մեր երաժշտությունը ամեն տեղ ընդունվում է, ամեն տեղ սիրվում: Դուդուկը ամեն տեսակի ծրագրերի մեջ կարողանում է գտնել իր տեղը, ձայնակցել աշխարհի տարբեր անկյուններում հնչող մեղեդիներին:
-Ասել է թե` դուդուկն ինտերնացիոնա՞լ երևույթ է դարձել այսօր:
-Կարելի է այդպես ասել, որովհետև դուդուկն ամենուր իրեն կարողանում է դրսևորել: Ես ցանկանում եմ, որ այսօր դուդուկի առաջ աշխարհի դռները բացվեն: Միայն հայ ժողովրդի առաջ ներկայանալը շատ քիչ է: Հայկական լսարանը դուդուկի համար նեղ է: Ես ցանկանում եմ, որ աշխարհի բոլոր անկյուններում մարդկանց ականջներն ընտելանան դուդուկի հնչյուններին: Եվ երբ օտարները՝ ֆրանսիացին, չինացին, ամերիկացին, մյուսները, լսում են մեր դուդուկը, խենթանում են, սկսում հետաքրքրվել, թե այդ ի՞նչ հրաշք գործիք է:

«ՄԵՐ ՑԱՎՆ ՕՏԱՐՆԵՐԻ ԿՈՂՔՈՎ Է ԱՆՑՆՈՒՄ, ՉԻ ՀԱՍՆՈՒՄ ՆՐԱՆՑ ՍՐՏԻՆ»

-Մեր նախորդ զրույցի ընթացքում պատմեցիք Ձեր տատիկի երգի մասին, որը պիտի կատարեիք արտասահմանցի ունկնդիրների համար: Շատ սրտառուչ մեղեդի և բառեր ուներ այն: Հասկացվե՞ց օտար ունկնդրի կողմից:
-Այո՛, հասկացվեց, որովհետև մենք թարգմանել էինք տեքստը և բաժանել ունկնդիրներին: Մեղեդին, իհարկե, կարիք չունի թարգմանության, բայց տեքստը պետք էր մատչելի դարձնել օտարների համար:
-Ֆրանսիայում կա մեծ հայկական համայնք, որ ակտիվ հասարակական-քաղաքական գործունեություն է ծավալում ու գրանցում հաջողություններ: Բայց և անժխտելի է, որ հայկական մշակույթն ավելի դյուրին է ընկալվում աշխարհի կողմից, քան հայկական արդար պահանջատիրությունը: Ինչո՞ւ:
-Որովհետև մեր ցավը օտարների կողքով է անցնում, չի հասնում նրանց սրտին: Հեռուստացույցով ցուցադրվում են սարսափելի տեսարաններ ոչ միայն մեր, այլև աշխարհի շատ այլ ժողովուրդների մասին: Օտարները կինոյի պես նայում են այդ ամենը, անջատում հեռուստացույցը և մոռանում: Դժվար թե աշխարհը օգնի մեզ նման ազգերին:

«ԽԵՂՃՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՔԻՆ՝ «ԲԵՆԹԼԻՆԵՐ» ՈՒ «ՌՈԼՍ-ՌՈՅՍՆԵՐ»

-Երևանում եղած ժամանակ մշտապես նվագում եք «Մալխաս ջազ ակումբում», այո՞:
-Այո՛: Լևոն Մալխասյանի հետ նվագելը մեծ հաճույք է ինձ համար: Կարծում եմ, որ նաև հաճույք եմ պատճառում ակումբում գտնվողներին: Իհարկե, այդ ակումբում լսարանը ջազի սիրահարներից է բաղկացած, դա այն ունկնդիրը չէ, որ դուդուկի ավանդական երաժշտություն է սիրում ու լսում: Բայց այս ելույթները շատ գեղեցիկ են ստացվում, թեև լինում են առանց նախնական փորձի: Մեր փորձը կատարվում է հենց բեմի վրա՝ ունկնդրի աչքի առջև:
-Հաճախակի այցելությունները Հայաստան հնարավորություն ընձեռո՞ւմ են նկատելու այստեղ կատարվող լավ կամ վատ փոփոխությունները:
-Ես տեսնում եմ, որ Երևանը դրականորեն փոխվում է: Նկատի ունեմ թե՛ մաքրությունը, թե՛ նոր պողոտաները, թե՛ ավտոմեքենաների առատությունը, թե՛ նոր շինությունները, հատկապես հյուրանոցները: Այս ամենն ինձ հույս է ներշնչում, որ վիճակը Երևանում կամաց-կամաց շտկվում է, կյանքը առաջընթացի մեջ է:
-Բայց Հայաստանը միայն Երևանը չէ: Քիչ առաջ եք վերադարձել Ապարանից, ի՞նչ տպավորություն եք ստացել գավառական այդ փոքրիկ քաղաքից:
-Շատ տխուր է Ապարանից ստացածս տպավորությունը: Շատ խեղճ են Հայաստանի մյուս քաղաքները, շատ խեղճ է ժողովուրդը, սոված է, դրամ չունի: Եվ երբ այս խեղճության կողքին տեսնում ես Երևանում շրջող «Բենթլիներ» ու «Ռոլս-ռոյսներ», չես կարողանում ընկալել դա: Ինչպե՞ս կարող է այդքան հարստություն լինել մի կողմում և այդքան աղքատություն՝ մյուսում: Եթե ամեն րոպե փողոցով թանկարժեք ավտոմեքենա է անցնում, նշանակում է՝ Հայաստանում փող կա: Բայց թե ինչու է ժողովուրդն այսքան աղքատ, թե ուր են գնում այդ մեծ փողերը, գաղտնիք է:

Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»

Մեկնաբանություններ