Ստեղծվում է ցեղասպանության զոհերի անունների բազա

Հայաստանի ազգային արխիվում 2013-ից աշխատանքներ են տարվում Հայոց ցեղասպանության զոհերի անունների էլեկտրոնային շտեմարան ստեղծելու ուղղությամբ: Սկիզբ է դրվել բարդ ու երկարատև աշխատանքի: Մանրամասների մասին «Իրատես de facto»-ի հետ զրույցում տեղեկացրեց ազգային արխիվի գիտահետազոտական աշխատանքների բաժնի վարիչ, պատմական գիտությունների թեկնածու ԳՈՀԱՐ ԱՎԱԳՅԱՆԸ։
«Շուրջ մեկ տարի է՝ մեր ունեցած փաստաթղթերից փնտրում ենք ու առանձնացնում ցեղասպանության զոհերի անունները: Հրեաները ունեն նման ցուցակ, քանի որ համակենտրոնացման ճամբարներ են տարվել ցուցակներով: Մեզ համար բարդ է, 100 տարի է անցել: Առանց այն էլ Արևմտյան Հայաստանի մարդահամարի տվյալներ չունենք: Դրանք թուրքական արխիվներում են և անմատչելի մեզ համար»:
Ի՞նչ է արվում: Հատ-հատ վերծանվում են արխիվում եղած փաստաթղթերը: Այսպես, օրինակ, 1915-16 թվականներին որբանոցներ են հիմնվել: Որբերի ցուցակում կան տվյալներ. գրված են որբի անուն-ազգանունը, ծննդավայրը, տարիքը, հաճախ նշված է, թե ովքեր են ծնողները, ինչպես են սպանվել: Եթե անգամ ծնողների անունները բացակայում են, գրում են ձեռքի տակ եղած տվյալները, օրինակ` այսինչ երեխայի հայրը, այսինչ գավառից: Նաև օգտագործվում է ժամանակի մամուլը («Մշակ»-ում, «Արմյանսկի վեստնիկ»-ում բավականին անուններ կան եղեռնի զոհերի), հուշագրությունները (Վերժինե Սվազլյան. «Հայոց ցեղասպանություն. Ականատես վերապրողների վկայություններ», Ամատունի Վիրաբյան. «Հայոց ցեղասպանությունը օսմանյան Թուրքիայում: Վերապրածների վկայություններ» և այլն)»: Հուշագրություններում տեղ գտած վկայությունները հաճախ պատկերացում են տալիս եղեռնի զոհ դարձած մի ամբողջ գերդաստանի մասին: Օրինակ, վկայագիրն ասում է, որ մեծ գերդաստան է ունեցել, նշում է հարազատների անուններն ու հավելում, որ փրկվել են ինքն ու թոռը:
«Առայսօր դուրս է գրվել 30-40 հազար անուն: Գործընթացը շարունակվում է: Շատ ուշ ենք սկսել: Մեր ուժերը քիչ են,- ասում է զրուցակիցս:- Էլեկտրոնային շտեմարանը հետագայում կտեղադրվի համացանցում: Նրանք, ովքեր գիտեն իրենց եղեռնազոհ հարազատների անունները, կարող են լրացնել, քանի դեռ ավելի չենք ուշացել»: Գոհար Ավագյանը նշում է, որ դա փաստաթուղթ չէ, «ցեղասպանության զոհերի անունների բազա է, որտեղ կլինեն զոհի անունը, ծննդավայրը, կնշվի՝ որտեղ է սպանվել, ում կողմից (որ պակաս կարևոր չէ)` թուրքի, քրդի, չերքեզի, թե գերմանացի սպայի: Նաև կետ ունենք, թե ինչպես է սպանվել: Շատ դեպքերում նշված է` Եփրատում խեղդեցին, այրեցին և այլն»:
Ի լրումն զրուցակիցս ասաց, որ ցեղասպանության վերաբերյալ արխիվային նյութերը պատրաստվում են հրապարակելու փաստաթղթերի ժողովածուի տեսքով: Նույն տեղեկությունները կլինեն նաև էլեկտրոնային տարբերակով: Հավանաբար կզետեղվի Ազգային արխիվի պաշտոնական կայքում:
Եթե ընդհանրացնենք Ազգային արխիվի էլեկտրոնային անցուդարձը, ապա արխիվում օրական թվայնացվում է շուրջ 1000 փաստաթուղթ: Մինչ օրս թվային կրիչների վրա արխիվացվել է 700 հազար փաստաթուղթ։ Թվայնացումը կատարվում է ընտրովիության սկզբունքով. թվայնացվում են այն փաստաթղթերը, որոնք մեծ պահանջարկ են վայելում: Մեծ թիվ են կազմում հատկապես լուսանկարները:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ