Լենինիզմը հսկա և բարդ աշխարհ է: Ծնվելով մարքսիզմի՝ 19-րդ դարի սոցիալական-տնտեսական տեսություններից մեկի ծոցում, այն խիստ ռուսականացված և ապամարդկային, ապաբարոյական դրսևորումներով դարձավ բոլշևիկների հեղափոխական մտածողության ու գործողությունների ուղենիշ և մեթոդոլոգիա, որոնք արդարացնում են խռովության համաշխարհային հրդեհի բռնկումը հանուն անիրական, ցնորամիտ նպատակի՝ այդ ճանապարհին ոչնչացնելով ոչ միայն դասակարգեր, այլև սոցիալական որոշակի շերտեր, հատկապես էլիտար և կրթված, իսկ հանուն սեփական իշխանության պահպանման նրանք պատրաստ են ցանկացած ստորության և ազգային շահերի արհամարհման:

Այո, այսօր հայոց բազմադարյա բարերարության արքայի, տնտեսական հանճարի, մեր ժողովրդի ամենաբարձր առաքինությունների ու խղճի խորհրդանիշի հոբելյանն է: Արևմտահայ մտավորականներից մեկն այսպիսի միտք է արտահայտել. «Կեանքեր կան որ դարեր արժեն»: Ա. Մանթաշյանցի կյանքն էլ էր այդպիսին, բայց չգիտեմ` էլ ե՞րբ կծնվի նոր Մանթաշյանց, քանի՞ դար հետո…

Երկու տարի առաջ էր: Գեներալ Մուրազ Սարգսյանի հրավերով մասնակցում էի Աշտարակի Պ. Պռոշյանի անվան թիվ 3 հիմնական դպրոցում կազմակերպված ռազմահայրենասիրական թեմայով միջոցառմանը:

Շամախվո Սբ Աստվածածին եկեղեցու արձանագրությունն ավետում էր. «Տէր յիշէ մեզ, երբ բանք կսպառեն եւ գործք կթագաւորեն»։

Սև ծովի ափամերձ Անապան հարյուր տարի առաջ էլ էր առողջարանային քաղաք: XX դարասկզբին այստեղ կար շուրջ 10 հազար բնակիչ, ընդ որում` զգալի թվով համշենահայեր, որոնք զբաղվում էին հողամշակությամբ:

Ռուսական Նիժնի Նովգորոդի տոնավաճառի պատմությունն այնքան հին է, որ դրան մանրամասնորեն անդրադառնալն անիմաստ է: Ասեմ միայն, որ այն գործել է XVI դարից, սկզբում գտնվել է Սուրբ Մակարի մենաստանի շրջակայքում, ապա տեղափոխվել քաղաքի մոտ:

Ամերիկյան հռչակավոր Սինգ-Սինգ բանտը գտնվում է Նյու Յորքի նահանգի Օսինինգ քաղաքում, Հուդզոն գետի ափին: 1825 թ. կառուցված այս պատժարանը շուրջ դարուկես հանդիսանում էր մահապատժի խորհրդանիշ և տխուր համբավ էր ձեռք բերել իր էլեկտրական աթոռի պատճառով:

Լոռվա Օձուն գյուղի Աբովյանները պատկանում են նշանավոր գերդաստանի: Անուշավանը Հովհաննես Թումանյանի մտերիմ ընկերն էր ու գյուղագիր: Գևորգն ավարտել էր Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրանոցը, Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանը, Թիֆլիսի մանկավարժներից էր, բեմադրված պիեսի հեղինակ, գրել էր «Համառոտութիւն հայոց պատմութեան» դասագիրքը, որն ունեցել էր 4 հրատարակություն:

1913 թ. փետրվարի 26-ին Ղզլարի ողջ հայ բնակչությունը ոտքի ելավ: Բոլոր հայապատկան խանութներն ու հաստատությունները փակ էին: Խուռներամ հուղարկաթափորը վերջին հրաժեշտն էր տալիս` ձեռքերի վրա քաղաքից Սուրբ Գևորգ ուխտատեղի-եկեղեցի տանելով նույն ուխտատեղիի երեցփոխան, 61-ամյա Ոսկան Խաչատուրի Քալանթարյանին, ում, Վեհափառ Հայրապետի թույլտվությամբ, հողին պիտի հանձնեին եկեղեցու բակում:

1881 թ. Րաֆֆին Թիֆլիսից ճամփորդության է ելնում և հետագայում իր նոթերը տպագրում «Երկու ամիս Աղուանից եւ Սիւնեաց աշխարհներում» վերնագրով: Այդտեղ շարադրում է այսպիսի մի հին պատմություն: